Ο κ. Τσαυτάρης είναι ένας από τους σημαντικότερους επιστήμονες στην Ελλάδα στον τομέα του. Συνδυάζει το ακαδημαϊκό κομμάτι με το πολιτικό, της ενέργειας δηλαδή, καθώς διετέλεσε γενικός γραμματέας και υπουργός Ανάπτυξης. Με τη δεύτερή του ιδιότητα μάλιστα συνετέλεσε ουσιαστικά στη δημιουργία της προηγούμενης ΚΑΠ της ΕΕ, καθώς, αφενός η Ελλάδα είχε την προεδρία της ΕΕ σ’ εκείνη την περίοδο και αφετέρου ήταν ο μόνος ειδικός επιστήμονας ανάμεσα στους ομολόγους του υπουργούς.
Ο κ. Τσαυτάρης έχει αναφερθεί επανειλημμένα στα προηγούμενα χρόνια με άρθρα, παρεμβάσεις και συνεντεύξεις του στις μεγάλες προκλήσεις της ανθρωπότητας, σχετικά με την κλιματική αλλαγή, την ξηρασία, τη δημογραφική έκρηξη, τη δημογραφική γήρανση της Δύσης, το μεταναστευτικό, τα προβλήματα ως προς την παραγωγή τροφίμων και τον επισιτισμό στα επόμενα χρόνια και τις τεχνολογικές εξελίξεις που επηρεάζουν τις αγροτικές καλλιέργειες, με κύριο παράγοντα την αποκωδικοποίηση του DNA. Έχει επισημάνει πολλούς κινδύνους, καταθέτοντας τεκμηριωμένες προτάσεις αντιμετώπισής τους.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησε επιπρόσθετα και πολύπλοκα προβλήματα, για το περιβάλλον και τον επισιτισμό. Έτσι του ζητήσαμε τις ερμηνείες και τις εκτιμήσεις του για τα τεκταινόμενα και τις επιπτώσεις που αναμένεται να έχουν στην ανθρωπότητα και στη χώρα μας.
Όπως μας είπε: ‘Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι ένας εμφύλιος πόλεμος της ορθοδοξίας και το πρώτο μεγάλο πρόβλημα έχει να κάνει με τις απώλειες της ζωής με βάρβαρο τρόπο’. Σχετικά με την αντίδραση της Ρωσίας, επισημαίνει ότι συμπεριφέρθηκε σαν τρομαγμένη αρκούδα και ότι αν δεν ελεγχθεί η κατάσταση μπορεί να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε μεγάλα προβλήματα.
Σχετικά με τις επιπτώσεις του πολέμου στην ενέργεια, υπογραμμίζει ότι: ‘Δεν είναι μόνο το κόστος της βενζίνης το κόστος για το πετρέλαιο για το καλοριφέρ του σπιτιού. Είναι και το κόστος για το τρακτέρ, την θεριζοαλωνιστική μηχανή, την άντληση του νερού για το πότισμα των χωραφιών, την θέρμανση και τα πλαστικά των θερμοκηπίων, των φυτοφαρμάκων, των λιπασμάτων κλπ’.
Όσον αφορά στη ατμοσφαιρική ρύπανση σημειώνει ότι: ‘Δεν υπάρχουν σύνορα κι ως εκ τούτου ας μην εφησυχάζει κανείς επειδή δεν είμαστε κοντά’. Ταυτόχρονα και αναρωτιέται γιατί, ενώ ήμασταν τόσο ευαίσθητοι για το κλίμα μόλις πριν, τώρα κανείς δεν αναφέρεται σ’ αυτό’.
Όσον αφορά στο θέμα της κλιματικής αλλαγής τονίζει: ‘Να μην αφήσουμε κατά μέρος την Κλιματική Αλλαγή λόγω των άμεσων προβλημάτων που προέκυψαν. Έως τώρα το βλέπαμε μόνο ως άμεση ρύπανση. Τώρα που θα χρειαστεί να ανοικοδομηθεί η Ουκρανία θα υπάρξει νέα επιβάρυνση του κλίματος. Ότι καταστράφηκε, μόλυνε την ατμόσφαιρα με τους τεράστιους καπνούς που είδαμε και τώρα θα ξαναμολύνει με την ανοικοδόμησή του’.
Ως προς τη συμπεριφορά της Ευρώπης εκτιμά ότι: ‘Πλήρωσε και θα πληρώνει τα προπατορικά της αμαρτήματα, καθώς, από την αρχή, με την ΕΟΚ, προσπάθησε να συνενώσει κράτη με βάση την οικονομία. Αδιαφόρησε για την εξωτερική πολιτική και την άμυνα, τις οποίες άφησε στο ΝΑΤΟ, κάτι που συνεχίζει ακόμη να κάνει..’
Στο θέμα των επιπτώσεων του πολέμου στον επισιτισμό της ανθρωπότητας, άμεσα και στο μέλλον παρατηρεί ότι: ‘Ήδη η επισιτιστική επάρκεια σε πολλές χώρες ήταν δύσκολη πριν από την εισβολή στην Ουκρανία. Μιλάμε πολύ για το πετρέλαιο ή το αέριο ως πηγή ενέργειας αλλά αυτά αποτελούν και πρώτες ύλες για τη γεωργία. Η Ρωσία με το πετρέλαιό της παράγει όλα τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα και τα πλαστικά των θερμοκηπίων. Με το εμπάργκο τι επιπτώσεις θα υπάρξουν στη γεωργία και στον επισιτισμό; Στο σιτάρι η Ευρώπη δεν έχει πρόβλημα αλλά στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Βόρεια Αφρική φοβάμαι ότι θα ξεσηκωθεί ο κόσμος’.
Στο ερώτημα αν μπορεί η Ελλάδα να εξελιχθεί σε μια αυτάρκη χώρα ως προς την παραγωγή τροφίμων, μας ενημερώνει ότι: ‘Ο Έλληνας δεν θα πεινάσει, αν οργανωθούμε σωστά ακόμη και στο χειρότερο σενάριο διότι έχουμε μεγάλη ποικιλία παραγωγών, παράγουμε τα βασικά προϊόντα, σιτάρι, ρύζι, πατάτες, όσπρια, έχουμε το ελαιόλαδο, λαχανικά, φρούτα και βέβαια τα ψάρια. Επίσης, στο πλαίσιο της ΕΕ έχουμε μια δεύτερη γραμμή προστασίας’.
Σχετικά με τις τεχνολογικές εξελίξεις ως προς την πρωτογενή και δευτερογενή παραγωγή τροφίμων επισημαίνει ότι: ‘Η τεχνολογία ως προς την παραγωγή των τροφίμων δεν επηρεάστηκε από τον πόλεμο και είναι η μόνη μας ελπίδα και η μόνη άμυνα για τα προβλήματα παραγωγής και επισιτισμού της ανθρωπότητας που υπήρχαν, που προέκυψαν και που θα προκύψουν στο μέλλον.
Ακολουθεί η συνέντευξη με τον κ. Τσαυτάρη
Ερώτηση: Ποιες είναι οι σκέψεις και ποια τα συναισθήματά σας σε σχέση με το κύριο ζήτημα σήμερα στην ανθρωπότητα που είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία;
Είναι ένας εμφύλιος πόλεμος της ορθοδοξίας. Συγκρούονται δύο βαθιά ορθόδοξα κράτη. Σε κάνει να αναρωτιέσαι πού πήγαν οι μεγάλες αρχές της χριστιανοσύνης;
Πώς από το: ‘αγαπάτε αλλήλους’ και το: ‘ο έχων δύο χιτώνας να δίνει και στον διπλανό’ φτάσαμε στο: ‘Παναγιά βοήθα’;
Που πήγαν τα φιλικά προς το περιβάλλον πατριαρχικά κηρύγματα και το: ‘όλοι είμαστε αδέρφια, παιδιά του ιδίου Θεού;’
Πετούνται πτώματα ανθρώπων σε λάκκους σαν να είναι σκουπίδια. Χάνονται στις μέρες μας πολλές ανθρώπινες ζωές αν προσθέσουμε και εκείνες εξ’ αιτίας του κορονοϊού και τις άλλες που θα ακολουθήσουν από την επισιτιστική κρίση θα μιλάμε για δεκάδες χιλιάδες. Κινδυνεύει να νομίσουμε ότι βάλθηκαν κάποιοι με τους πιο απάνθρωπους τρόπους να μετριάσουν το δημογραφικό πρόβλημα της ανθρωπότητας. Λες και δεν έφταναν τα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής, της επάρκειας τροφής και νερού που είχαμε. Δεν έφτανε το γεγονός ότι με την οξίνιση του περιβάλλοντος και του νερού μας προέκυψαν 5-6 μάστιγες, γρίπη, AIDS, SARS κ.α. όλες οφειλόμενες σε RNA ιούς, οι οποίοι οφελούνται από το όξινο περιβάλλον.
Και φυσικά, να μην αγνοούμε τα μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα προς τα νότια που δημιούργησαν οι καταστροφές των ουκρανικών πόλεων. Σε περιοχές οι οποίες ήδη κατακλύζονται από κύματα μεταναστών πιο νότιων χωρών προς βορρά ένεκα της ξηρασίας που έφερε η κλιματική αλλαγή, ένεκα εμφυλίων ή θρησκευτικών πολέμων.
Στον παγκόσμιο διάλογο προτάσσονται τα μεγάλα προβλήματα στην ενέργεια και στον επισιτισμό που προκαλεί ο πόλεμος, αλλά κατά τη γνώμη μου το πρώτο μεγάλο πρόβλημα έχει να κάνει με τις απώλειες ζωών και την ταφή με τον πιο βάρβαρο τρόπο.
Πώς εξηγείτε την αντίδραση της Ρωσίας;
Η Ρωσία συμπεριφέρθηκε σαν τρομαγμένη αρκούδα. Ξέρει ότι ολόκληρος ο περίγυρος του αχανούς μεγέθους της είναι ασφαλής, ένεκα πάγων στο βόρειο τμήμα και οροσειρών στο νότιο. Επίσης την προστατεύει το οριζόντιο πλάτος της ανατολικά, καθώς, η Μόσχα με το ακρότατο σημείο έχουν έντεκα ώρες διαφορά. Προσθέστε και τα κόλπα του ‘πατερούλη’ Στάλιν που ως νικητής στον Β’ ΠΠ φρόντισε να δημιουργήσει σε όλο τον εδαφικό περίγυρό της κράτη υβριδικά. Αποτελούμενα από δύο λαούς ώστε να έχουν εμφυλίους πολέμους. Πάρτε για παράδειγμα τη Μογγολία. Μισοί Μογγόλοι, μισοί Τάταροι. Ο εμφύλιός τους δεν σταμάτησε ποτέ. Δεν μπορούν να δημιουργήσουν φόβητρο για τη Ρωσία. Έτσι, η μόνη ανοιχτή πόρτα προς Μόσχα είναι από την πεδιάδα της Ουκρανίας, από την οποία εξ’ άλλου η Ρωσία δέχτηκε όλες τις επιθέσεις στα τελευταία 250 χρόνια, όπως από τον Ναπολέοντα και στους δύο Παγκοσμίους Πολέμους. Αυτό φοβήθηκε ο Πούτιν βλέποντας τεθωρακισμένα του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία.
Ο σπουδαίος σύγχρονος ιστορικός Τιμ Μάρσαλ που παρουσίασε σε πέντε διαφορετικούς τομείς το ρόλο της γεωγραφίας στις πολεμικές προστριβές, αρχίζει την 1η σελίδα του 1ου τόμου με την ανοιχτή αυτή είσοδο της Δύσης προς τη Ρωσία και τον τρόμο που της προκαλεί μια νέα επέμβαση. Η κακή της εμπειρία κάνει τη Ρωσία να συμπεριφέρεται σαν τρομαγμένη αρκούδα.
Κύριε Τσαυτάρη, έχετε επανειλημμένα αναφερθεί στις μεγάλες προκλήσεις της ανθρωπότητας σήμερα και ειδικά ως προς την παραγωγή τροφίμων. Πως βλέπετε να εξελίσσονται όλα αυτά μετά από την πρόσφατη πολεμική κρίση στην Ευρώπη και τις επιπτώσεις που προκαλεί;
Αναφερόμενος πρόσφατα στις μεγάλες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα, τόνισα τη δημογραφική έκρηξη, τη δημογραφική γήρανση της Δύσης, την επάρκεια τροφίμων, τις τεχνολογικές προκλήσεις, την κλιματική αλλαγή, τονίζοντας ότι δεν πρέπει να αποκλείσουμε και νέες αναπάντεχες προκλήσεις όπως οι πανδημίες του παρελθόντος, πολεμικές συρράξεις, ακόμη-ακόμη και πυρηνικό όλεθρο.
Και να που πριν ακόμη καλά-καλά στεγνώσει το μελάνι, που λέμε, μας ήρθε η πανδημία του κορονοϊού και λίγο μετά μας βρίσκει μια πολεμική σύρραξη ανάμεσα σε δύο γιγάντιες χώρες με μεγάλη στρατιωτική ισχύ, η οποία, αν δεν ελεγχθεί μπορεί να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε μεγάλα προβλήματα, κάτι που ήδη συμβαίνει.Ποια είναι τα παρελκόμενα αυτά προβλήματα που πηγάζουν από τη συγκεκριμένη σύρραξη;
α. Πόλεμος και Ενέργεια
Ας αρχίσουμε από το ενεργειακό αφού αμφότερες οι εμπλεκόμενες χώρες είναι κύριες πηγές και οδοί μεταφοράς πετρελαίου και αερίου ενέργειας. Βλέπουμε ότι εκτινάχθηκαν ήδη οι τιμές αυτών των ενεργειακών πόρων, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Ανεβάζοντας κατακόρυφα το κόστος μεταφορών, θέρμανσης, παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, πλαστικών, φυτοφαρμάκων κ.α. Δεν είναι δηλαδή μόνο το κόστος της βενζίνης, του αυτοκινήτου μας και του φορτηγού στο βενζινάδικο και αύριο το κόστος του για το πετρέλαιο για το καλοριφέρ του σπιτιού. Είναι και το κόστος για το τρακτέρ, την θεριζοαλωνιστική μηχανή, την άντληση του νερού για το πότισμα των χωραφιών, της θέρμανσης και των πλαστικών των θερμοκηπίων, των φυτοφαρμάκων, των λιπασμάτων κλπ. Δεν γνωρίζει ο κόσμος ότι σχεδόν το σύνολο αζωτούχων λιπασμάτων που καταναλώνει η παγκόσμια γεωργία παράγεται στη Ρωσία, από ρωσικό πετρέλαιο και αέριο. Άρα δεν είναι μόνο το άμεσο πρόβλημα του επισιτισμού από τον περιορισμό των εξαγωγών τροφίμων από τη Ρωσία και την Ουκρανία. Είναι έμμεσα και οι περιορισμοί στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων του υπόλοιπου κόσμου.
Και επειδή υπάρχει και το ρητό: ‘Μηδέ κακό αμιγές καλού’, να μου επιτρέψετε να τονίσω ότι τα παραπάνω δημιουργούν την ανάγκη και τις ευκαιρίες για την ευρύτερη αξιοποίηση της ενέργειας που μπορεί να παραχθεί από την αξιοποίηση του ήλιου(ηλιακή), των ανέμων (αιολοκή) και του νερού(υδραυλική).
β. Πόλεμος και Ατμοσφαιρική Ρύπανση
Γίνεται ένας χαμός με τα τοξικά αέρια του πολέμου. Πού πάει όλη αυτή η μαυρίλα από τις βόμβες και τις πυρκαγιές; Καίγονται κτίρια, πλαστικά, εργοστάσια, κ.α. Φαντάζεστε πόσο επιβαρύνεται η ατμόσφαιρα; Για την οποία βεβαίως δεν υπάρχουν σύνορα. Ας μην εφησυχάζει κανείς επειδή δεν είμαστε κοντά (ούτε και μακριά βέβαια). Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις; Γιατί, ενώ ήμασταν τόσο ευαίσθητοι για το κλίμα μόλις πριν, τώρα κανείς δεν κάνει νύξη; Το ζήτημα δεν αφορά μόνο τους εμπόλεμους, μας αφορά όλους. Ο ΒΑ αέρας, ο λεγόμενος ‘Γρέδος’ μας έρχεται από εκεί. Τι μετρήσεις έχουν γίνει στην ατμόσφαιρα; Πού είναι τα οικολογικά κινήματα;
Και να μη μας διαφεύγει ότι άλλη τόση μόλυνση για το κλίμα θα προστεθεί όταν, με τη λήξη του πολέμου, θα αρχίσει η ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων πόλεων. Τα παγκόσμια στοιχεία δείχνουν ότι η δημιουργία οικοδομήσιμων υλικών (τσιμέντα, τούβλα, ασβέστη, σίδερα, μπογιές κλπ είναι υπεύθυνα για το 31% των καταστρεπτικών για το κλίμα υλικών. Όσο καλό έκανε στην ατμόσφαιρα και το κλίμα ο κορονοϊός που μας έκλεισε στα σπίτια μας για κάποιο διάστημα το ακυρώνει τώρα ο πόλεμος σε πολύ μικρότερο διάστημα.
γ. Η βιωσιμότητα της παραγωγής τροφίμων και η κλιματική αλλαγή
Το 2022 βρήκε την ανθρωπότητα να έχει επικεντρώσει στη βιωσιμότητα των συστημάτων παραγωγής και επεξεργασίας τροφής και τη συμβολή του κλάδου στον μετριασμό των προβλημάτων αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Βλέπουμε αυτές τις ημέρες να παγώνουν οι ευαισθησίες για το περιβάλλον. Ακούγονται απόψεις περί αναστολής μέτρων που έχουν ληφθεί για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ώστε να επικεντρώσουμε στην διασφάλιση της επάρκειας τροφίμων. Είναι λογικό. Το συγκεκριμένο, το άμεσο προηγείται από το όχι απόλυτα σαφές και πιο μακρινό.
Να μην αφήσουμε την Κλιματική Αλλαγή για την οποία ήμασταν (επιτέλους και με καθυστέρηση) πολύ ευαισθητοποιημένοι πριν τον πόλεμο. Να μην το ξεχάσουμε αυτό το θέμα μετά, αν και θα υπάρχουν νέα μεγάλα προβλήματα.
Τελικά φοβόσαστε έναν πυρηνικό όλεθρο;
Θα μπορούσαμε να πούμε κατ’ αρχήν ότι: ‘Ο φόβος φυλάει τα έρημα’. Δηλαδή κάθε χώρα που μπορεί να χρησιμοποιήσει πυρηνικά φοβάται τις επιπτώσεις. Αλλά υπάρχει κάτι που με τρομάζει. Δεν ξέρω πώς θα αντιδράσει κανείς όταν σβήνει. Είναι κάτι που χαρακτηρίζει τα όντα να προσπαθούν να καταστρέψουν ότι βρουν σε μια απέλπιδα προσπάθεια επιβίωσής τους, ενώ σβήνουν. Το ίδιο μπορεί να συμβεί για ένα κράτος που υφίσταται μια τέτοια ήττα ή μια τέτοια καταστροφή. Δεν μπορώ να κάνω προβλέψεις αλλά δεν μπορώ να μηδενίσω τον κίνδυνο.Πώς κρίνετε την συμπεριφορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Η ΕΕ πλήρωσε και θα πληρώνει τα προπατορικά της αμαρτήματα. Από την αρχή, ως Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) προσπάθησε να συνενώσει κράτη με βάση την οικονομία. Αδιαφόρησε για την εξωτερική της πολιτική και την πολιτική άμυνας, τις οποίες εναπόθεσε στο ΝΑΤΟ. Χωρίς να σκεφτεί ότι εκεί μεγάλοι κουμανταδόροι, οι ΗΠΑ και πολλές χώρες όπως η Τουρκία και τώρα το ΗΒ, δεν ανήκουν στην ΕΟΚ. Πώς να αφήσεις την εξωτερική πολιτική και την άμυνα σε χώρες μη μέλη; Ακόμη και η Γαλλία, ήταν μόνο στο πολιτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Στη συνέχεια δόθηκε έμφαση στη διεύρυνση και στη συνοχή της και όχι στην άμυνα και την εξωτερική πολιτική. Κοινό σημείο ήταν μόνο η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) και στη συνέχεια νομισματική, εκπαιδευτική και ερευνητική πολιτική αλλά όχι η άμυνα και η διπλωματία. Σ’ αυτά η ΕΕ συνεχίζει να προστρέχει πάντα στο ΝΑΤΟ.
Πόλεμος και Επισιτισμός
Ερώτηση: Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, καθώς οι δύο χώρες αποτελούν βασικούς παραγωγούς και προμηθευτές τροφίμων της ανθρωπότητας, και λιπασμάτων, προκάλεσε μεγάλες αναταράξεις, προβληματισμούς ζωοτροφών και ανησυχίες για επισιτιστική κρίση και αλλαγές στο Παγκόσμιο Σύστημα Τροφίμων. Ποιες είναι οι δικές σας εκτιμήσεις;
Πόλεμος και Επισιτισμός
Ερώτηση: Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, καθώς οι δύο χώρες αποτελούν βασικούς παραγωγούς και προμηθευτές τροφίμων της ανθρωπότητας, και λιπασμάτων, προκάλεσε μεγάλες αναταράξεις, προβληματισμούς ζωοτροφών και ανησυχίες για επισιτιστική κρίση και αλλαγές στο Παγκόσμιο Σύστημα Τροφίμων. Ποιες είναι οι δικές σας εκτιμήσεις;
Κάθε χώρα θα φοβάται μήπως δεν βρει όλα τα τρόφιμα που χρειάζεται στην αγορά. Ήδη πριν από τον πόλεμο είχε αρχίσει να τρομάζει ο κόσμος γι’ αυτό. Υπάρχουν δύο πληθυσμιακοί γίγαντες, η Κίνα και οι Ινδία και άλλοι οι οποίοι κάνουν το παν για να βρουν τρόφιμα. Η πρώτη μάλιστα, ως τεχνολογικός και εξαγωγικός κολοσσός, έχει χρήματα για να αγοράσει. Αυτό δημιουργεί πρόβλημα σε άλλες χώρες. Ήδη δηλαδή η επισιτιστική επάρκεια σε πολλές χώρες ήταν δύσκολη πριν από την εισβολή στην Ουκρανία. Για να το πω απλά δεν ήταν ένας παράδεισος που χάλασε αλλά μια δύσκολη κατάσταση η οποία χειροτέρεψε.
Ήδη με το εμπάργκο στις εξαγωγές προϊόντων από τη Ρωσία δυσκόλεψε και η εισαγωγή τροφίμων από αυτήν (θα μπορούσε τουλάχιστον να εξαιρεθεί το σιτάρι για ψωμί), ενώ οι πολεμικές συρράξεις καταστρέφουν τις ουκρανικές παραγωγές.
Ποιοι αγοράζουν κυρίως από αυτές; Οι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου (Εγγύς Ανατολής) και της Βόρειας Αφρικής. Χαίρομαι που μεγάλες σιτοπαραγωγικές χώρες, όπως πχ η Αμερική διέκοψαν το πρόγραμμα αγρανάπαυσης προκειμένου με επιπλέον σιτάρι να καλύψουν τα κενά που δημιουργούνται παγκοσμίως από τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας. Το ίδιο συμβαίνει με το ηλιέλαιο της Αμερικής το οποίο πηγαίνει για βιοκαύσιμα και τώρα στρέφεται προς κατανάλωση.
Γεωργία και επάρκεια τροφίμων
Ερώτηση: Πριν ακόμη από τον πόλεμο στην Ουκρανία είχατε αναφέρει ότι η γη θα δυσκολευτεί στο άμεσο μέλλον να θρέψει τον πληθυσμό της που αυξάνεται και έτσι θα χρειαστεί το έδαφος να παράγει μόνο τρόφιμα και όχι άλλες καλλιέργειες όπως τα βιοκαύσιμα, ακόμη και τα αρωματικά και καλλωπιστικά φυτά. Τώρα βλέπουμε αυτό να υποστηρίζεται συχνά και από άλλους μετά από τις τελευταίες εξελίξεις. Θα είναι ακόμη περισσότερο αναγκαίο;
Γεωργία και επάρκεια τροφίμων
Ερώτηση: Πριν ακόμη από τον πόλεμο στην Ουκρανία είχατε αναφέρει ότι η γη θα δυσκολευτεί στο άμεσο μέλλον να θρέψει τον πληθυσμό της που αυξάνεται και έτσι θα χρειαστεί το έδαφος να παράγει μόνο τρόφιμα και όχι άλλες καλλιέργειες όπως τα βιοκαύσιμα, ακόμη και τα αρωματικά και καλλωπιστικά φυτά. Τώρα βλέπουμε αυτό να υποστηρίζεται συχνά και από άλλους μετά από τις τελευταίες εξελίξεις. Θα είναι ακόμη περισσότερο αναγκαίο;
Μιλάμε πολύ για το πετρέλαιο ή το αέριο, ως ενέργεια. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η ανθρωπότητα θα ξεπεράσει αυτό το πρόβλημα, ασχέτως του κόστους. Μη μας διαφεύγει όμως ότι αυτά αποτελούν την πρώτη ύλη και για άλλα γεωργικά εφόδια πέραν των καυσίμων. Η Ρωσία με το πετρέλαιό της πχ παράγει όλα τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα. Τα πλαστικά των θερμοκηπίων παράγονται επίσης από πετρέλαιο.
Με το εμπάργκο τι επιπτώσεις θα υπάρξουν στη γεωργία και στον επισιτισμό;
Η ΕΕ σε ότι αφορά στα σιτηρά δεν έχει πρόβλημα, καθώς χώρες όπως η Πολωνία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες και τα κενά. Στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Βόρεια Αφρική όμως που είναι πλήρως εξαρτημένες φοβάμαι ότι θα ξεσηκωθεί ο κόσμος. Μην ξεχνάμε ότι η Αραβική Άνοιξη η οποία επέφερε και τον εμφύλιο στη Συρία, το ISIS τα μεγάλα προσφυγικά ρεύματα ξεκίνησε από μια παρόμοια διατροφική κρίση που οδήγησε σε ελλείψεις και στην αύξηση της τιμής του ψωμιού.
Πρόβλημα αποτελεί το γεγονός ότι η Ρωσία με την Ουκρανία καλύπτουν το 78% της παγκόσμιας παραγωγής του ηλιελαίου, το οποίο είναι το κατάλληλο για το τηγάνισμα, καθώς περιέχει περισσότερα κεκορεσμένα λιπαρά έναντι του ελαιολάδου που είναι ευαίσθητο, οξειδώνεται και αλλοιώνεται.
Η ανθρωπότητα παράγει επίσης μεγάλες ποσότητες φυτών που προορίζονται για βιοντίζελ, παραγωγή η οποία, αν φτάσουμε σε επισιτιστική κρίση θα περιοριστεί.
Η ΕΕ φρόντισε να κατανείμει την παραγωγή της στο πλαίσιο της ΚΑΠ. Έτσι, στην Ελλάδα, επειδή δεν βρέχει πολύ τον Ιούνιο παράγουμε σκληρό σιτάρι, διότι το πλεονέκτημά του είναι οι πρωτεΐνες, τις οποίες καταστρέφουν οι βροχές λίγο πριν από το θέρος.
Μην ξεχνάμε τα ‘f’ της γεωργίας. food, fuel, flowers, από τα οποία όποιος πεινάσει λογικά συρρικνώνει τα άλλα. Τα κράτη θα φροντίσουν στοιχειωδώς να παράγουν, αν όχι όλα τα απαραίτητα αλλά όσο το δυνατόν περισσότερα. Πχ και ζάχαρη και χειμερινές καλλιέργειες, όπως το σιτάρι και θερινές όπως καλαμπόκι, ηλίανθο, τεύτλα, οι οποίες όμως θέλουν πολύ νερό και έτσι βλέπουμε προβλήματα να ανακυκλώνονται.Μπορεί η Ελλάδα να εξελιχθεί σε μια αυτάρκη χώρα ως προς την παραγωγή τροφίμων; Αλλάζει το δόγμα από το τι θα πουλήσουμε διεθνώς στο πώς θα εξασφαλιστούμε;
Ο Έλληνας δεν θα πεινάσει, αν οργανωθούμε σωστά ακόμη και στο χειρότερο σενάριο διότι έχουμε μεγάλη ποικιλία παραγωγικών συστημάτων, παράγουμε τα βασικά προϊόντα, σιτάρι, ρύζι, πατάτες, όσπρια, έχουμε το ελαιόλαδο, λαχανικά, φρούτα, κρέατα και βέβαια έχουμε και τα ψάρια. Επίσης, στο πλαίσιο της ΕΕ έχουμε μια δεύτερη γραμμή προστασίας. Δεν θα πεινάσουν ούτε οι επισκέπτες μας διότι ως χώρα έχουμε να θρέψουμε και τους τουρίστες.
Όπως προανέφερα η χώρα μας έχει πολλά και ποικίλα παραγωγικά συστήματα. Δεν καλλιεργεί μόνο σιτάρι ή μόνο καλαμπόκι ή μόνο ηλίανθο ή μόνο ντομάτες και ελιές. Καλλιεργούμε σχεδόν τα πάντα. Και ό,τι και να γίνει αποκλείεται να διακοπούν είτε όλες οι εισαγωγές είτε όλοι οι τύποι καλλιέργειας ώστε ν α οδηγηθούμε σε κάποιο λιμό.Οι τεχνολογικές εξελίξεις σχετικά με την πρωτογενή και δευτερογενή παραγωγή τροφίμων, μπορούν να συμβάλουν και πως στην αντιμετώπιση των νέων απειλών και κινδύνων και στην καλύτερη και ποιοτικότερη παραγωγή τροφής με τα νέα δεδομένα;
Η ΕΕ σε ότι αφορά στα σιτηρά δεν έχει πρόβλημα, καθώς χώρες όπως η Πολωνία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες και τα κενά. Στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Βόρεια Αφρική όμως που είναι πλήρως εξαρτημένες φοβάμαι ότι θα ξεσηκωθεί ο κόσμος. Μην ξεχνάμε ότι η Αραβική Άνοιξη η οποία επέφερε και τον εμφύλιο στη Συρία, το ISIS τα μεγάλα προσφυγικά ρεύματα ξεκίνησε από μια παρόμοια διατροφική κρίση που οδήγησε σε ελλείψεις και στην αύξηση της τιμής του ψωμιού.
Πρόβλημα αποτελεί το γεγονός ότι η Ρωσία με την Ουκρανία καλύπτουν το 78% της παγκόσμιας παραγωγής του ηλιελαίου, το οποίο είναι το κατάλληλο για το τηγάνισμα, καθώς περιέχει περισσότερα κεκορεσμένα λιπαρά έναντι του ελαιολάδου που είναι ευαίσθητο, οξειδώνεται και αλλοιώνεται.
Η ανθρωπότητα παράγει επίσης μεγάλες ποσότητες φυτών που προορίζονται για βιοντίζελ, παραγωγή η οποία, αν φτάσουμε σε επισιτιστική κρίση θα περιοριστεί.
Η ΕΕ φρόντισε να κατανείμει την παραγωγή της στο πλαίσιο της ΚΑΠ. Έτσι, στην Ελλάδα, επειδή δεν βρέχει πολύ τον Ιούνιο παράγουμε σκληρό σιτάρι, διότι το πλεονέκτημά του είναι οι πρωτεΐνες, τις οποίες καταστρέφουν οι βροχές λίγο πριν από το θέρος.
Μην ξεχνάμε τα ‘f’ της γεωργίας. food, fuel, flowers, από τα οποία όποιος πεινάσει λογικά συρρικνώνει τα άλλα. Τα κράτη θα φροντίσουν στοιχειωδώς να παράγουν, αν όχι όλα τα απαραίτητα αλλά όσο το δυνατόν περισσότερα. Πχ και ζάχαρη και χειμερινές καλλιέργειες, όπως το σιτάρι και θερινές όπως καλαμπόκι, ηλίανθο, τεύτλα, οι οποίες όμως θέλουν πολύ νερό και έτσι βλέπουμε προβλήματα να ανακυκλώνονται.Μπορεί η Ελλάδα να εξελιχθεί σε μια αυτάρκη χώρα ως προς την παραγωγή τροφίμων; Αλλάζει το δόγμα από το τι θα πουλήσουμε διεθνώς στο πώς θα εξασφαλιστούμε;
Ο Έλληνας δεν θα πεινάσει, αν οργανωθούμε σωστά ακόμη και στο χειρότερο σενάριο διότι έχουμε μεγάλη ποικιλία παραγωγικών συστημάτων, παράγουμε τα βασικά προϊόντα, σιτάρι, ρύζι, πατάτες, όσπρια, έχουμε το ελαιόλαδο, λαχανικά, φρούτα, κρέατα και βέβαια έχουμε και τα ψάρια. Επίσης, στο πλαίσιο της ΕΕ έχουμε μια δεύτερη γραμμή προστασίας. Δεν θα πεινάσουν ούτε οι επισκέπτες μας διότι ως χώρα έχουμε να θρέψουμε και τους τουρίστες.
Όπως προανέφερα η χώρα μας έχει πολλά και ποικίλα παραγωγικά συστήματα. Δεν καλλιεργεί μόνο σιτάρι ή μόνο καλαμπόκι ή μόνο ηλίανθο ή μόνο ντομάτες και ελιές. Καλλιεργούμε σχεδόν τα πάντα. Και ό,τι και να γίνει αποκλείεται να διακοπούν είτε όλες οι εισαγωγές είτε όλοι οι τύποι καλλιέργειας ώστε ν α οδηγηθούμε σε κάποιο λιμό.Οι τεχνολογικές εξελίξεις σχετικά με την πρωτογενή και δευτερογενή παραγωγή τροφίμων, μπορούν να συμβάλουν και πως στην αντιμετώπιση των νέων απειλών και κινδύνων και στην καλύτερη και ποιοτικότερη παραγωγή τροφής με τα νέα δεδομένα;
Η τεχνολογία ως προς την παραγωγή των τροφίμων δεν επηρεάστηκε από τον πόλεμο και είναι η μόνη μας ελπίδα και η μόνη άμυνα για τα προβλήματα παραγωγής και επισιτισμού της ανθρωπότητας που υπήρχαν, που προέκυψαν και που θα προκύψουν στο μέλλον. Η επιστημονική πρόοδος η έρευνα και η τεχνολογία είναι η μόνη μας διέξοδος και η μόνη ελπίδα για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις στις οποίες αναφερθήκαμε. Ειδικά μάλιστα τα τελευταία επιτεύγματα της επιστήμης που αφορούν στην πληροφορία στην ψηφιοποίησή της τη μεγάλη διαθεσιμότητα δεδομένων (DATA), πληροφοριών, γνώσεων, τεχνολογιών. Εξελίξεις οι οποίες οδηγούν σε ηπιότερες λύσεις σε όλα τα επιμέρους βήματα της παραγωγικής διαδικασίας. Από τους γενετικά βελτιωμένους σπόρους, τη μεταφύτευση εκταρίων και τώρα εμβολιασμένων φυτωρίων, την ψηφιακή γεωργία ακριβείας, τις καλύτερες προβλέψεις καιρικών φαινομένων, αναγκών του φυτού, τις ιδιαίτερες ανάγκες τροφής του κάθε διαφορετικού ατόμου σε κάθε ηλικία, την προστασία φιλικών οργανισμών κ.ά.
Το θέμα της παχυσαρκίας είναι πια σημαντικό στο δυτικό κόσμο καθώς αφορά σχεδόν στο 50% του πληθυσμού. Αυτό όμως σημαίνει και περισσότερη κατανάλωση τροφίμων η οποία ίσως να μην είναι πιά πολυτέλεια. Επιβαρρύνει τις προσπάθειες αντιμετώπισης επισιτιστικών κρίσεων;
Το πρόβλημα της παχυσαρκίας δεν το βλέπω έτσι. Για μένα είναι ένα μεγάλο πρόβλημα υγείας. Κύριο μεταξύ πολλών προβλημάτων υγείας του ανθρώπου. Και μπορεί να προληφθεί και όχι μόνο να περιορίσει τις δαπάνες υγείας ή την εξοικονόμηση τροφίμων. Για το θέμα αυτό νομίζω ότι έμφαση πρέπει να δοθεί στη μεγάλη σπατάλη τροφίμων στον σχετικά πλουσιότερο δυτικό κόσμο και όχι στο ότι οι πολίτες αυτού τρώνε κάτι παραπάνω.
Συνέντευξη στον Τριαντάφυλλο Πετκανόπουλο
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 11-12.06.2022
Συνέντευξη στον Τριαντάφυλλο Πετκανόπουλο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου