ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΓΚΡΙΩΤΗ : ΕΠΙΤΕΛΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΣΕ ΠΟΙΟ ΚΡΑΤΟΣ;

Μια συζήτηση για τη δομή και λειτουργία της δημόσιαςδιοίκησης, για να είναι ουσιαστική και να οδηγήσει σε ριζοσπαστικέςεπιλογές, που θα την αναμόρφωνανσυνολικά, θα έπρεπε να γίνει στοπλαίσιοαναμόρφωσηςσυνολικά του πολιτικούσυστήματος και του κράτους, που δημιουργήθηκανμετά τη μεταπολίτευση και πρόσφεραν

την καλύτερη‒από κάθε άποψη‒περίοδο της χώρας από ιδρύσεως του ελληνικούκράτους.

Όμως,το πολιτικόσύστημα της μεταπολίτευσηςγεννήθηκε με παρούσες πολλές από τις προδικτατορικέςπαθογένειες, απέκτησε και νέες που εμφανίστηκαν στην πορεία.

Ένα από τα βασικάπροβλήματαήταν η έλλειψηισορροπιώνανάμεσα στην εκτελεστικήεξουσία, από τη μια πλευρά, τηνομοθετική και τη δικαστική, από την άλλη.

Η έλλειψη αυτή έγινε πιο έντονη όταν η ενσωμάτωσητης χώρας, και ιδιαίτερα της οικονομίας, στους ευρωπαϊκούςθεσμούς και το άνοιγμα των μεγάλωναγορών‒του χρήματος, της ενέργειας, των τηλεπικοινωνιών, της λιανικής και πολλώνάλλων‒έγινε με μεγάλεςκαθυστερήσεις και χωρίς τη συγκρότηση των αναγκαίωνεποπτικών και ελεγκτικώναρχών και μηχανισμών, με αποτέλεσμα τη δημιουργίαιδιωτικώνκαρτέλ στη θέση των κρατικώνμονοπωλίων και τη γένεσημικρών και μεγάλωνοικονομικών και πολιτικώνσκανδάλων.

Ακόμηχειρότερα, η δημόσιαδιοίκηση δεν μπόρεσε‒είτε από αβελτηρίες των κυβερνήσεωνείτε από τις αντιστάσεις των συντεχνιακώναντιλήψεων στο εσωτερικό της‒ να αποκτήσεινέαφιλοσοφία και δομή, αναγκαίες και ικανέςσυνθήκες για να ανταποκριθεί στις νέεςεσωτερικές και εξωτερικέςυποχρεώσεις της.

Η κρίση του 2008 αποκάλυψε το βάθος και την έκταση των προβλημάτων σε όλα τα επίπεδα∙ η δε βίαιηδημοσιονομικήπροσαρμογή με τα τρίαεπίσημαμνημόνια,μπορεί να επέφερεοριακήδημοσιονομικήισορροπία, όμως η παραγωγικήβάση της οικονομίας δεν άλλαξε, ούτεφυσικά το κομματικόσύστημα και η δημόσιαδιοίκηση.

Οι εταίροι και δανειστέςμπορεί να έπεισαν τις κυβερνήσεις ότι δεν είχαν άλλη επιλογή‒αν ήθελαν να αποφύγουν την άτακτηχρεοκοπία‒παρά να εφαρμόσουν τα μνημόνια, όμως δεν τις έπεισαν να αλλάξουνδομές, νοοτροπίες και προσανατολισμό∙ομοίως τα κόμματα και η δημόσιαδιοίκηση.

Πολλέςπροσπάθειεςέγιναν και προτούακόμηξεσπάσει η κρίση, όμως ήταναποσπασματικές και πολύ πίσω από τις ανάγκεςτης χώρας.

Έτσι,μοιραία, και η συζήτηση του νομοσχεδίου για το επιτελικόκράτος δεν περιέλαβε τα μεγάλαπροβλήματα της δημόσιαςδιοίκησης, αλλάπεριορίστηκε σε οξύτατεςαντιπαραθέσεις για προσωπικάθέματα πουυποβάθμισαν ακόμη περισσότερο τονρόλο των ανεξάρτητωναρχών και τουασυμβίβαστου που πρέπει να ισχύει στη στελέχωσή τους, για να υπάρχει η ελάχιστηεγγύησηαξιοπιστίας και αποτελεσματικότητας.

Άλλωστε, η αποσπασματικότητα του νομοσχεδίου, που κυρίωςήθελε να οργανώσει την πρωθυπουργικήεξουσίααπέναντι στο διαχρονικόφαινόμενο των «υπουργείων-φέουδα» και των ιδιόρρυθμωνσχέσεωνμεταξύ των πολιτικώνηγεσιών και των ανώτερωνστελεχών της δημόσιαςδιοίκησης που μετά τις πρώτεςσυγκρούσεις που ακολουθούν την αλλαγήκυβέρνησης,πορεύονται με τη νοοτροπία του «Συνδρόμου της Στοκχόλμης», δεν άφησε πολλά περιθώρια.

Η διάκριση των τριώνεπιπέδωνάσκησης της δημόσιαςπολιτικής‒δηλαδή της πολιτικήςηγεσίας, των επιτελικών και προγραμματικώνυπηρεσιών και των εκτελεστικώνβραχιόνων‒ ποτέ δεν συζητήθηκαν, ούτεφυσικάτο ότι είναι όλα πολύ πίσω από τις πολύπλοκες και απαιτητικέςσυνθήκεςπου διαμορφώνουν η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, οιισχυρέςαγορές και οι διεθνείς παίκτες, όπως και της ανάγκης να  προσφέρουν ποιοτικές δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες στους πολίτες.

Ποτέ, ούτεφυσικάκατά τη διάρκεια των τελευταίων συνεδριάσεων της Βουλής, δεν έγινεσυζήτηση για την αλλαγή της παραδοσιακήςφιλοσοφίας της δημόσιαςδιοίκησης, που ήτανκυρίως μια διοίκησηευθύνης που μετεξελίχθηκε στο «βλέποντας και κάνοντας» και στην πελατειακήδιοίκηση, σε διοίκησηποσοτικοποιήσεωνστόχων και επίλυσηςπροβλημάτων.

Μιας αποκοματικοποιημένης διοίκησης, ατομικής και συλλογικήςευθύνης με αίσθησηχρέους και υψηλάαποθέματαγνώσεων και εμπειριών με σύγχρονατεχνολογικάμέσα, για να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό στα διεθνήπεδίααλλά και τις κάθε είδους‒θεμιτές ή αθέμιτες‒πιέσεις και αιτήματαισχυρώνοικονομικώνπαραγόντων και συντεχνιακώνομάδων.

Για να μιλήσω με μερικάπαραδείγματα, από τα πολλά που καθηλώνουν κάθε δημιουργικήπροσπάθεια και μηδενίζουν την ελάχιστηαξιοπιστίατων φορέων της πολιτικήςεξουσίας, όπως και όλων των φορέωνάσκησηςδημόσιαςπολιτικής:

Ο χρόνος και,πολλέςφορές, η ποιότητα της δικαιοσύνης που απονέμεται, η έλλειψηολοκληρωμένωνχωροταξικώνσχεδίων και καθορισμού των χρήσεων γης, οεθνικός και τομεακόςαναπτυξιακόςσχεδιασμός και η συνάφειά του με τους σχεδιασμούς των Περιφερειών, το παράδειγμα της ΔΕΗ και της αγοράςηλεκτρικήςενέργειας, οι αστικέςσυγκοινωνίες και ειδικά ο ΟΑΣΘ, η απαξίωση της Εγνατίας ΑΕ, η κατάρρευση των δημοσίωννοσοκομείων, που λειτουργούνακόμη με το βασικόθεσμικόπλαίσιο της δεκαετίας του ’80, είναι μερικάχαρακτηριστικάπαραδείγματα.

Όμως, όταν η συζήτηση από την κυβέρνηση και την αξιωματικήαντιπολίτευσηεπικεντρώνεται στην κυρίαΘάνου, δεν μπορούμε να έχουμε και πολλέςελπίδες ότι κάτισοβαρό μάς δίδαξε η κρίση και κάτισοβαρόμπορεί να γίνει.