Η ακρίβεια δεν είναι ένας συγκυριακός πονοκέφαλος. Είναι μια διαρκής μεταφορά πόρων από τα νοικοκυριά προς λίγους ισχυρούς της αγοράς. Πρόκειται για μια σιωπηρή λεηλασία του διαθέσιμου εισοδήματος, η οποία εξελίσσεται μέσα σε ένα περιβάλλον θεσμικής αδράνειας και πολιτικής φοβικότητας απέναντι στη ρύθμιση. Όσο η αγορά παραμένει χωρίς πραγματικό έλεγχο, τόσο η ακρίβεια θα λειτουργεί σαν ενσωματωμένος φόρος που πληρώνουν όλοι — εκτός από αυτούς που την παράγουν.
Το μεγαλύτερο λάθος στη δημόσια συζήτηση είναι η διαρκής επίκληση των «διεθνών συνθηκών». Φυσικά και υπάρχει παγκόσμια πίεση στις τιμές. Όμως η Ελλάδα δεν είναι το θύμα του διεθνούς περιβάλλοντος. Είναι θύμα των εσωτερικών της στρεβλώσεων: ολιγοπωλιακών δομών, ανύπαρκτης εποπτείας, αδιαφανούς τιμολόγησης και μιας διαχρονικής πολιτικής αμηχανίας να τα βάλει με τα συμφέροντα που επωφελούνται από την κατάσταση.
Η αγορά δεν αυτορυθμίζεται – η αγορά απαιτεί όρια
Η οικονομική θεωρία χρησιμοποιεί την έννοια της «τέλειας πληροφόρησης» και του «ανταγωνισμού». Στην πραγματικότητα, η ελληνική αγορά λειτουργεί συχνά με όρους καρτέλ: λίγοι παραγωγοί, λίγοι προμηθευτές, λίγες αλυσίδες λιανικής και ακόμη λιγότερη διαφάνεια. Το αποτέλεσμα είναι μια τεχνητή πίεση στις τιμές που δεν δικαιολογείται από το κόστος παραγωγής. Με απλά λόγια, δεν έχουμε ακρίβεια επειδή οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται, αλλά επειδή κάποιοι κερδίζουν υπερβολικά εις βάρος της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας.
Και εδώ βρίσκεται το κομβικό σημείο: όταν μια αγορά λειτουργεί ανεξέλεγκτα, δεν χρειάζεται λιγότερο κράτος· χρειάζεται ισχυρό κράτος που ρυθμίζει και επιβάλλει.
Τι πρέπει να γίνει άμεσα: τεχνοκρατικά ακριβές, πολιτικά επιθετικό πρόγραμμα καταπολέμησης της ακρίβειας.
1. Απόλυτη ψηφιακή ιχνηλασιμότητα στην εφοδιαστική αλυσίδα
Κάθε προϊόν από το χωράφι ή το εργοστάσιο μέχρι το ράφι πρέπει να έχει καταγεγραμμένη διαδρομή: κόστος, μεταφορές, ενδιάμεσοι, τελική τιμή. Η τεχνολογία το επιτρέπει. Η απουσία της είναι πολιτική επιλογή. Χωρίς πλήρη ιχνηλασιμότητα, δεν υπάρχει τρόπος να χτυπηθεί η αισχροκέρδεια.
2. Ελεγκτικοί μηχανισμοί που δεν θα «παρακαλούν» αλλά θα επιβάλλουν
Ο έλεγχος δεν είναι ανακοινώσεις. Είναι:
καθημερινοί διασταυρωμένοι έλεγχοι σε παίκτες-κλειδιά,
πρόστιμα που εισπράττονται, δεν συμψηφίζονται και δεν σβήνουν,
αναστολή άδειας για επαναλαμβανόμενες παραβάσεις.
Οι αγορές είτε πειθαρχούν είτε ανασχηματίζονται.
Για να γίνουν όμως τα παραπάνω πράξη χρειάζεται μια ισχυρή επιτροπή ανταγωνισμού με εκτεταμένες αρμοδιότητες και ενίσχυση σε επίπεδο τεχνογνωσίας και προσωπικού. Το ΠΑΣΟΚ έχει καταθέσει σχετική πρόταση. Η κυβέρνηση… πετάει τον χαρταετό που ενέταξε στο «καλάθι» του νοικοκυριού.
3. Μηχανισμός αυτόματης αναπροσαρμογής μισθών
Ο μισθός δεν μπορεί να είναι παγωμένος όταν ο πληθωρισμός τρέχει. Ο μισθός πρέπει να αναθεωρείται με βάση:τον πληθωρισμό βασικών αγαθών,
τα περιθώρια κέρδους των μεγάλων επιχειρήσεων,
τον ρυθμό ανάπτυξης.
Για να συμβούν όμως τα παραπάνω, χρειάζονται ισχυρές συλλογικές διαπραγματεύσεις και υποχρεωτική προσφυγή στην διαιτησία, όπως άλλωστε συμβαίνει και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αυτό δεν είναι «φιλεργατικό μέτρο» — είναι σταθεροποιητική πολιτική για την οικονομία.
4. Εγχώρια παραγωγή με κίνητρα, όχι με ευχολόγια
Ο πρωτογενής τομέας και οι ΜμΕ δεν μπορούν να ανταγωνιστούν μόνοι τους τις εισαγωγές. Χρειάζονται:
στοχευμένα χρηματοδοτικά εργαλεία μέσω της νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας που έχει προτείνει το ΠΑΣΟΚ,
κίνητρα για συλλογική οργάνωση των μικρομεσαίων στα πρότυπα της Γερμανίας και της Ιαπωνίας, για μείωση κόστους,
Μέτρα στήριξης των αγροτών με πλαφόν στους βασικούς συντελεστές παραγωγής (φυτοφάρμακα, ζωοτροφές κλπ), σχέδιο για τα κόκκινα δάνεια των αγροτών και σχέδιο εξυγίανσης του ΟΠΕΚΕΠΕ ώστε να μην χάνουν οι παραγωγοί τις ευρωπαϊκές ενισχύσεις που τους επιτρέπουν να εκσυγχρονίζουν τις μεθόδους παραγωγής.
Χωρίς παραγωγή, δεν υπάρχει ούτε άμυνα απέναντι στην ακρίβεια ούτε οικονομική αυτονομία.
Η ακρίβεια δεν θα νικηθεί με ημίμετρα
Η κοινωνία δεν αντέχει άλλες εξηγήσεις, ούτε άλλες «διεθνείς δικαιολογίες». Η ακρίβεια θα χτυπηθεί μόνο με συνδυασμό επιθετικής ρύθμισης και τεχνοκρατικής επάρκειας. Με πολιτική βούληση που δεν διστάζει να συγκρουστεί. Με θεσμούς που δεν λειτουργούν ως διακοσμητικά στοιχεία αλλά ως εργαλείο δικαιοσύνης στην αγορά.
Όποιος θέλει πραγματική ανακούφιση για τους πολίτες, οφείλει να τολμήσει. Όποιος διστάζει, απλώς αφήνει την ακρίβεια να γίνει καθεστώς.
(Ο Λευτέρης Καρχιμάκης είναι Λέκτορας Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Leiden και Επικεφαλής της Ομάδας Κυβερνητικού προγράμματος του ΠΑΣΟΚ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου