Δε φταίει το ελληνικό PSI για την τραγωδία της Κύπρου

Ακούμε το τελευταίο διάστημα όλο και πιο συχνά ότι για το πρόβλημα των κυπριακών τραπεζών φταίει το «κούρεμα» του ελληνικού δημοσίου χρέους (PSI), με το οποίο μειώθηκε κατά 110 δισ. ευρώ το ελληνικό δημόσιο χρέος (περίπου 50% του τότε ελληνικού ΑΕΠ). Υπενθυμίζεται ότι προκειμένου να συγκεντρωθεί το πόσο αυτό μετείχαν στο PSI όλοι (πλην ελαχίστων κερδοσκοπικών funds) οι ιδιώτες κάτοχοι ελληνικών ομολόγων σε όλο τον
κόσμο: τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες, ασφαλιστικά ταμεία, funds.

Έτσι, διατυπώνεται από κάποιους -και Κυπρίους πολιτικούς- η άποψη ότι  η κρίση στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα και ευρύτερα στην κυπριακή οικονομία οφείλεται  στις αρνητικές επιπτώσεις της συμμετοχής των κυπριακών τραπεζών στο «κούρεμα» του ελληνικού δημοσίου χρέους( PSI). Αυτό, όμως, δεν είναι ακριβές. Το θεμελιώδες πρόβλημα του τραπεζικού συστήματος της Κύπρου  είναι το μέγεθός του. Το ενεργητικό του (δάνεια, κλπ) υπερβαίνει το επταπλάσιο του κυπριακού ΑΕΠ, ενώ οι καταθέσεις είναι τετραπλάσιες του ΑΕΠ.
Η ανάγκη ανακεφαλαιοποίησης των κυπριακών τραπεζών οφείλεται, κυρίως, στις υψηλές επισφάλειες στο χαρτοφυλάκιο των κυπριακών τραπεζών. Οι ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης υπολογίζονται σε 12 δισ και τείνουν να αυξηθούν. Από τα 12 δισ. ευρώ της ανακεφαλαιοποίησης, περισσότερα από τα 2/3 οφείλονται στα προβληματικά δάνεια και λιγότερο από το 1/3 στις ζημιές από το PSI. Πρέπει να σημειωθεί ότι  και χωρίς το PSI oι κυπριακές, όπως και όλες οι τράπεζες που είχαν στην κατοχή τους ελληνικά ομόλογα, έπρεπε -από ένα σημείο και μετά-  να γράψουν ως ζημιές σημαντικό ποσοστό της ονομαστικής  αξίας των ελληνικών ομολόγων που κατείχαν, λόγω της χαμηλής τιμής στην οποία γινόταν η διαπραγμάτευσή τους στη δευτερογενή αγορά.
Άλλωστε, ήδη με τη μεταφορά των υποκαταστημάτων των δύο μεγάλων κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα, στην Τράπεζα Πειραιώς, καλύπτονται ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ από την Ελλάδα. Ο καθοριστικός ρόλος των επισφαλών δανείων φαίνεται καθαρά στο γεγονός ότι τα υποκαταστήματα των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα είχαν χορηγήσει δάνεια ύψους 24 δισ. ευρώ από τα οποία τα περίπου 8 δισ. ευρώ θεωρήθηκαν επισφαλή από την PIMCO.
Μόνο, δηλαδή, από τις δραστηριότητές τους στην Ελλάδα, τα επισφαλή δάνεια που είχαν χορηγήσει οι κυπριακές τράπεζες είναι υπερδιπλάσια σε ύψος από την αρνητική επίπτωση του ελληνικού PSI στο σύνολο του κυπριακού τραπεζικού συστήματος. Οι κυπριακές τράπεζες, στις 31.12.2011, κατείχαν χαρτοφυλάκιο ομολόγων ελληνικού δημοσίου ύψους 5.1 δισ. ευρώ ως δική τους επιλογή. Το πόσο το 5,1 δισ. ευρώ πρέπει να εκτιμηθεί σε σχέση με τα περίπου 68 δισ. ευρώ καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες και τα 90 δισ. ευρώ του ενεργητικού τους.  Αν θεωρήσουμε ότι οι τράπεζες είχαν απώλειες της τάξης του 80% στο χαρτοφυλάκιό τους ομολόγων ελληνικού δημοσίου, τότε οι κυπριακές τράπεζες είχαν απώλειες 4 δισ. ευρώ.
Ένα σημαντικό μέρος των ομολόγων αυτών αποκτήθηκε από τις κυπριακές τράπεζες το 2010, ενώ η ελληνική δημοσιονομική κρίση ήταν προφανής, επειδή  οι διοικήσεις των κυπριακών τραπεζών αποφάσισαν, για τους δικούς τους λόγους, να αγοράσουν ομόλογα του ελληνικού δημοσίου που πωλούσαν ξένες και, ιδίως, γερμανικές τράπεζες. Αν το πρόβλημα ήταν τα περίπου 4 δισ. ευρώ της ζημίας που προκάλεσε το PSI, δεν θα χρειαζόντουσαν επιπλέον  τουλάχιστον  8 δισ. ευρώ (12-4=8) για την ανακεφαλαιοποίηση.
Η θεωρία ότι θα μπορούσε να υπάρξει κάποια ειδική/ευνοϊκή ρύθμιση, στο πλαίσιο του PSI για τις κυπριακές τράπεζες, δεν έχει καμία βάση. Το PSI ήταν προϋπόθεση  για την επιβίωση της ελληνικής οικονομίας και εφαρμόστηκε, καταρχάς εθελοντικά και στη συνέχεια με κατά πλειοψηφία απόφαση των κατόχων των ομολόγων, μέσω της ρήτρας συλλογικής δράσης (CAC), σε όλες τις τράπεζες, ελληνικές και ξένες, όλες τις ασφαλιστικές εταιρείες, ελληνικές και ξένες, όλα τα ασφαλιστικά ταμεία, ελληνικά και ξένα.
Στο PSI δεν μετείχαν μόνο οι λίγοι κάτοχοι ελληνικών ομολόγων που διέπονταν από το αγγλικό δίκαιο και, άρα, δεν ενέπιπταν στο πεδίο των ρητρών συλλογικής δράσης κατά το ελληνικό δίκαιο.
Είναι τελείως άσχετοι όσοι λένε -στην Κύπρο- ότι η τότε κυπριακή κυβέρνηση μπορούσε να θέσει βέτο στο Eurogroup κατά της έγκρισης του ελληνικού προγράμματος, το Φεβρουάριο του 2012, εάν δεν προβλεπόταν εξαίρεση για τις κυπριακές  τράπεζες. Με ποια αιτιολογία θα υπάγονταν όλες οι τράπεζες στην Ελλάδα και διεθνώς και θα υπήρχε εξαίρεση για τις κυπριακές τράπεζες, που κατείχαν πολύ λίγα ελληνικά ομόλογα σε σχέση με τον όγκο των καταθέσεων και του ενεργητικού τους;
Η συμμετοχή των κυπριακών τραπεζών στο ελληνικό «κούρεμα» δεν επηρέασε  το δημοσιονομικό πρόβλημα της Κυπριακής Δημοκρατίας που, λόγω ελλείμματος και μη βιώσιμου χρέους, έχει βρεθεί εκτός αγορών από το 2011. Η αναγκαστική έξοδος της Κύπρου από τις αγορές προηγήθηκε του ελληνικού PSI.
Υπήρξε, αναμφίβολα, μεγάλη καθυστέρηση στις αντιδράσεις. Αν η Κύπρος δεν είχε βγει εκτός αγορών, μεγάλο τμήμα ή ολόκληρο το ποσό της ανακεφαλαιοποίησης θα μπορούσε να προέλθει από την αγορά, όπως έγινε και σε άλλες χώρες.
Το ζήτημα, συνεπώς, δεν ήταν ούτε είναι το ελληνικό PSI, αλλά η υπερδιόγκωση του τραπεζικού τομέα, ο μεγάλος όγκος των επισφαλών δανείων που χορήγησαν οι κυπριακές τράπεζες και η επιδείνωση του δημοσιονομικού προβλήματος της Κύπρου.

Γράφει: Γιάννης Αντύπας