Tου Δημήτρη Τσοβόλα : Η κρίση των θεσμών και η δημοκρατική διέξοδος

Είναι καιρός που στη χώρα μας, αλλά και διεθνώς, εμφανίζονται φαινόμενα «κόπωσης» της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Χαρακτηριστικά της κόπωσης αυτής είναι τα κενά έδρανα του κοινοβουλίου, η παντοδυναμία της εκτελεστικής εξουσίας έναντι των δύο άλλων εξουσιών, η πολιτική συναλλαγή και διαπλοκή πολιτικών κομμάτων με οικονομικά συμφέροντα, η ενίσχυση υπηρεσιών που κινούνται στο χώρο συλλογής πληροφοριών, η
κατευθυνόμενη πληροφόρηση από μέσα μαζικής ενημέρωσης, που αρκετά από αυτά είναι εξαρτήματα συμφερόντων, η αδιαφάνεια στη λήψη αποφάσεων, ο δραματικός περιορισμός της ελευθερίας του λόγου στο κοινοβούλιο (πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, κατεπείγουσες διαδικασίες), για να περιοριστούμε σε λίγα μόνο.
Ταυτόχρονα με τα παραπάνω, ένα αίσθημα παραίτησης και συνθηκολόγησης διαπερνά τον απλό άνθρωπο, ότι «τίποτα δεν αλλάζει», ότι «το σύστημα είναι παντοδύναμο», ότι «όλοι ίδιοι είναι», ότι «πολιτική και διαφθορά ταυτίζονται» και πως οι μόνες λύσεις είναι οι προσωπικές, δηλαδή η ιδιώτευση. Τα παραπάνω συμμερίζονται και πολιτικοί, που γίνονται έτσι επαγγελματίες, διαχειριστές, διεκπεραιωτές της πολιτικής, χωρίς πνοή, έτοιμοι, μοιραίοι για κάθε συμβιβασμό. Ύστερα από όλα αυτά, μπαίνουν τα ακόλουθα ερωτήματα:
-       Βρισκόμαστε στην τελευταία φάση της πορείας της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας νομοτελειακά, ή απλώς αστοχούν τα φυσικά πρόσωπα ;
-       Η κρίση ξεπερνιέται με μεταρρύθμιση εντός θεσμών ή βαδίζουμε προς τον εκφυλισμό;



ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ


Η κοινοβουλευτική δημοκρατία προσπάθησε να λύσει το πρόβλημα της λαϊκής συμμετοχής στη λήψη των αποφάσεων, όταν, λόγω μεγέθους των κοινωνιών, η άμεση δημοκρατία του τύπου της Αθηναϊκής Πολιτείας δεν ήταν πια εφικτή. Έτσι, το πρόβλημα της λαϊκής συμμετοχής λύθηκε με αντιπροσώπους των πολιτών, που εξέφραζαν τα συμφέροντα και τις απόψεις των εντολέων τους στο κοινοβούλιο, για ορισμένο χρόνο.
Με την πάροδο του χρόνου συνέβησαν σημαντικές αλλαγές, που οδήγησαν και σε μεταβολές του μοντέλου της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.
-       Η δημιουργία μεγάλων αστικών κέντρων περιόρισε την προσωπική σχέση αντιπροσώπου – εντολέα.
-       Η προσέγγιση του ψηφοφόρου ξεπερνά την όποια ευρηματικότητα του βουλευτή και γίνεται υπόθεση επαγγελματιών, δηλαδή διαφημιστών και Μ.Μ.Ε.
-       Οι επαγγελματίες ζητούν υψηλές «αμοιβές» ή εκχωρούν τη «συνδρομή» τους κάτω από όρους. Έτσι και αλλιώς η αναζήτηση οικονομικών πόρων λαμβάνει δραματική προτεραιότητα για το κόμμα και τον βουλευτή.
-       Η συσσώρευση κεφαλαίων, η αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων, η δυσκινησία συνεπώς στις αλλαγές, η ανάγκη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού και μακροχρόνιας έρευνας για τη δημιουργία προϊόντων είναι τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης μεγάλης επιχείρησης. Αυτά, όμως, απαιτούν και τις ανάλογες πολιτικές διασφαλίσεως, δηλαδή πολιτικό χρόνο πέραν της μιας κοινοβουλευτικής θητείας.
-       Η δημιουργία υπερεθνικών συνόλων, π.χ. Ενωμένη Ευρώπη, ΝΑΤΟ, μεταφέρει εξουσίες από τα εθνικά κοινοβούλια σε μία γραφειοκρατία που στερείται κάθε δημοκρατική νομιμότητα, με πλήρη αδιαφάνεια στη λήψη των αποφάσεων. Έτσι, στην πορεία της ενδεχόμενης ολοκλήρωσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης, το εθνικό κοινοβούλιο θα τείνει να εκφυλιστεί σε κάτι, σαν το σημερινό περιφερειακό συμβούλιο.
-       Η πολυπλοκότητα των προβλημάτων και της τεχνολογίας περιορίζει τον αριθμό των «επαϊόντων» στους «τεχνοκράτες».
Συνοπτικά, η δημοκρατία είναι, όπως φαίνεται, συνάρτηση και του μεγέθους. Η αύξηση των μεγεθών οδήγησε από την άμεση στην κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Τι κάνουμε λοιπόν ; Πώς αντιμετωπίζονται τα νέα «ιερατεία», που είναι οι επιχειρηματικοί κολοσσοί και οι κάτοχοι της τεχνολογίας; Βαδίζουμε πραγματικά προς το «τέλος της ιστορίας», προς έναν κόσμο που θα κυριαρχείται από ολιγάριθμες πολυεθνικές, που θα μισθώνουν την εργασία, θα παράγουν τη γνώση, θα αποφασίζουν για το μέλλον ; Η πολιτική είναι περιττή ή και επιζήμια ; Οι πολιτικοί πρέπει να φύγουν από τη μέση, να συκοφαντηθούν σαν εμπόδιο στην πρόοδο ; Το Έθνος είναι εμπόδιο στην ενότητα που δημιουργεί το κεφάλαιο ; Τελικά, η υπαλληλική σχέση προς το κεφάλαιο είναι η μόνη αποδεκτή σχέση στη «νέα κοινωνία», στη «νέα τάξη πραγμάτων» ; Πού πρέπει, τέλος να αναζητηθούν οι λύσεις ; Στα ευχολόγια του τύπου «να είμαστε ηθικοί» ή στην αναζήτηση δομών που θα ενσωματώνουν τις νέες εξελίξεις, οδηγώντας σε υπερβατική υπέρβαση της κρίσης;

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Κατά τη γνώμη μου, η δημοκρατία είναι θέμα πολιτιστικό με την ευρεία έννοια του όρου. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό, ότι κανένα οικονομικό σύστημα δεν μπορεί μακροπρόθεσμα να επιβληθεί, χωρίς το αντίστοιχο σύστημα αξιών που να το καθιερώνει και καταξιώνει στη λαϊκή συνείδηση. Ο καπιταλισμός, στη σημερινή φάση ανάπτυξής του, προϋποθέτει την υπέρβαση του έθνους και των εθνικών ηγεσιών. Το αντίστοιχο σύστημα αξιών είναι ο κοσμοπολιτισμός, σαν η σύγχρονη εκδοχή του φιλελευθερισμού, κάτω από ενιαία αγγλοσαξωνικής προέλευσης κουλτούρα, που είναι προτεσταντική – πουριτανική, ταυτόχρονα με την προβολή της «ατομικής δράσης» και των «μοναχικών λύσεων».
Όχι, λοιπόν, στο έθνος, ναι στην Ε.Ε., στον Ο.Η.Ε., στο ΝΑΤΟ κ.λ.π., γιατί το έθνος οδηγεί τάχα σε πολέμους και συμφορές. Το ποιος ελέγχει, όμως, αυτούς τους οργανισμούς είναι βέβαια γνωστό σε όλους τους ανθρώπους. Όχι στις συλλογικές συμβάσεις, ναι στο ατομικό συμβόλαιο, όχι στην κοινωνική ασφάλιση, ναι στην ιδιωτική, όχι στην αλληλεγγύη, ναι στην ατομική πρωτοβουλία. Τα ανθρώπινα δικαιώματα περιορίζονται μόνο στο δικαίωμα της ψήφου, «περιουσίας» - και αυτής περιορισμένης - και «ελευθερίας του τύπου». Η απεργία κάνει κακό στις επενδύσεις, στην ανάπτυξη και στην κοινωνία. Η υγεία, η παιδεία, η ποιότητα ζωής δεν είναι ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά ατομική υπόθεση και μέριμνα. Αυτή είναι η «σύγχρονη» ερμηνεία της ελευθερίας, η οποία προπαγανδίζεται κατά κόρον.
Τι αντιτάσσουμε σε αυτό ; Κατά τη γνώμη μου, ένα νέο πολιτιστικό κίνημα, μια νέα ποιότητα ζωής, που θα εμπεριέχει το έθνος σαν θεμέλιο της κοινωνίας και διατήρησης του είδους, π.χ. Έλληνας – συνεργαζόμενος με τους πολίτες των άλλων χωρών -, σε συμφιλίωση με το περιβάλλον και τη φύση.
Οι αιχμές αυτού του νέου κινήματος πρέπει να είναι τέτοιες, που να ανταποκρίνονται σε παμπάλαιες ευαισθησίες, ώστε να προκαλούνται εξαρτημένα αντανακλαστικά. Σαν τέτοιες, προτείνουμε εκδοχές που θίγουν το βαθύτερο και σοβαρότερο αίσθημα του ανθρώπου και της ομάδας, το αίσθημα της αυτοσυντήρησης.

α) Εθνικά θέματα: Τόνωση εθνικού αισθήματος σαν αντίδραση σε υπαρκτούς κινδύνους. Επαναφορά αξιών που αντιστέκονται στον κακώς νοούμενο κοσμοπολιτισμό, όπως η φιλοπατρία, η αλληλεγγύη εντός εθνικής κοινότητας, αλλά και εκτός αυτής, η διαπαιδαγώγηση της νεολαίας σε αυτή την κατεύθυνση μέσα από την εκπαίδευση.

β) Προστασία του περιβάλλοντος: Ανάδειξη του προβλήματος που δημιουργείται από την καταλήστευση των πόρων που συσσωρεύτηκαν από τη φύση, για την ύπαρξη του ανθρωπίνου είδους. Πρέπει να μπαίνει η αντίθεση διαζευκτικά, δηλαδή καταναλωτική κοινωνία, σπατάλη, απληστία ή επιβίωση.

γ) Προστασία του μικρού μεγέθους : Οικονομικά σημαίνει την προστασία της μικρομεσαίας επιχείρησης και του ελεύθερου επαγγελματία, που ανταποκρίνεται στις δομές της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Πολιτικά σημαίνει την εκχώρηση σημαντικών πόρων στην Περιφέρεια. Κοινωνικά σημαίνει την στήριξη της μικρής ομάδας, π.χ. γειτονιάς, τοπικού συλλόγου, αθλητικού σωματείου ερασιτεχνικού κ.ο.κ. Στόχος όλων των παραπάνω είναι η ανάδειξη τοπικών ηγεσιών που δεν θα ελέγχονται από το κέντρο ή τα Μ.Μ.Ε., η υπέρβαση της ισοπέδωσης και τελικά η αντίσταση στο οποιοδήποτε «κέντρο».
Στην πατρίδα μας η «προστασία και η ενίσχυση του μικρού μεγέθους» είναι και η βάση κάθε ρεαλιστικής οικονομικής πολιτικής, είναι πρόκριμα για την ανάκαμψη από την ύφεση, είναι η βάση για τον ελληνικό δρόμο προς την κοινωνική και οικονομική απελευθέρωση.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

1.      Η κρίση στους θεσμούς είναι αναστρέψιμη.
2.      Η αντιστροφή θα πρέπει να ξεκινήσει από πολλές πλευρές, κυρίως όμως από το μέτωπο της ιδεολογίας, με τα μέσα που υποδεικνύονται παραπάνω.
3.      Η Παιδεία και ο Πολιτισμός, είναι βασικοί τομείς στην αντιμετώπιση των σημερινών προβλημάτων και στην αλλαγή πορείας της χώρας.
4.      Ο ελληνικός δρόμος προς τον σοσιαλισμό θα πρέπει να είναι «προϊόν» εξαγώγιμο στις άλλες Βαλκανικές Χώρες, αλλά και αλλού για να επιζήσει και στη Χώρα μας, αφού η πολεμική που θα συναντήσει θα είναι σφοδρή.
5.      Θα πρέπει να στηριχθούν και να προβληθούν πολιτικά πρόσωπα, τα οποία θα πιστεύουν στις πιο πάνω αξίες και αρχές, θα δίνουν εγγυήσεις προσωπικής ακεραιότητας και που θα είναι υποδείγματα ζωής, αλλά και φυσικές τοπικές ηγεσίες.
6.      Τελικά, η κρίση στους θεσμούς δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια από τις πολλές κρίσεις, που συνοδεύουν τη συνολική κρίση της εποχής μας, ενός μεταβατικού σταδίου προς κάτι καινούργιο, που μπορεί να είναι είτε η βαρβαρότητα, είτε ένας νέος ανθρωπισμός.
Το άρθρο αυτό έχει σαν σκοπό να συμβάλει στην έναρξη ενός σοβαρού πολιτικού διαλόγου, που θα δίνει απάντηση στην πολύπλευρη κρίση που μαστίζει τη χώρα και την περιοχή.

Γράφτηκε από τον  Κώστας Γκέτσης
η γνωμη