Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε έχουμε φυσικά κάθε δίκιο να ενώνουμε τις φωνές μας με όλους εκείνους, εντός κι εκτός Τουρκίας, που καταγγέλλουν την πρόσφατη ενέργεια του Ταγίπ Ερντογάν ως σκοταδιστική εκτροπή.
Δεν σκέφτονται όμως έτσι όλοι οι συμπατριώτες μας που ένιωσαν πληγωμένοι απ’ αυτή την εξέλιξη. Αρκεί να ξεφυλλίσει κανείς τα έντυπα και ν’ αφουγκραστεί τα ειδησεογραφικά δελτία ή τα πρωινάδικα των τελευταίων εβδομάδων, για ν’ αντιληφθεί πως από πολλούς Ελληνες η κίνηση αυτή του Ερντογάν δεν εκλαμβάνεται ως συμβολική ακύρωση της κοσμικής παρακαταθήκης του κεμαλισμού, με την οποία πορεύτηκε η μεταοθωμανική Τουρκία τον τελευταίο αιώνα, αλλά σαν επίθεση στη δική μας πρωτίστως εθνική ταυτότητα.
Μπορεί στην πραγματικότητα ο τουρκικός εθνικισμός να μη μας θεωρεί παρά ένα άκρως δευτερεύον πιόνι των Μεγάλων της χριστιανικής Δύσης, που αποτελούν (στο δικό του φαντασιακό) τον διαχρονικό του αντίπαλο, προς τον οποίο απευθύνεται και η τωρινή πρόκληση του Ερντογάν· για τους καθ’ ημάς Μεγαλέξανδρους, όμως, που όπως και οι Τούρκοι ομόλογοί τους θεωρούν πως όλη η υφήλιος περιστρέφεται γύρω από το δικό τους περιούσιο έθνος, η επαναφορά της Αγια-Σοφιάς στο προκεμαλικό καθεστώς δεν είναι δυνατό παρά να στοχεύει εμάς και μόνο. Τζάμπα πήγαν δυο αιώνες σχολικής κι εξωσχολικής κατήχησης, με τους μαθητές υποχρεωμένους επί δεκαετίες ν’ αποστηθίζουν την αρχιτεκτονική δομή της κολόνα-κολόνα, όπως ακριβώς και το «Πάτερ ημών»;
Εξίσου συζητήσιμη είναι η αξιοπιστία πολλών απ’ όσους διαρρηγνύουν τούτες τις μέρες τα ιμάτιά τους για την παράδοση ενός παγκόσμιου πολιτιστικού θησαυρού στο τοπικό παπαδαριό και το ποίμνιό του. Να υποθέσουμε πως, αν από κάποια ιδιοτροπία της Ιστορίας εκπληρωνόταν κάποτε «το ποθούμενο» και ο Αδωνις εκπορθούσε τη βασιλεύουσα καβάλα σε άσπρο άλογο, η Αγια-Σοφιά θα ξαναγινόταν μουσείο, με άθικτους τους μιναρέδες της και δίχως την παραμικρή εκκλησιαστική χρήση; Η απάντηση είναι μάλλον αυτονόητη.
Μουσείο ίσον «ιεροσυλία»;
Η τωρινή συζήτηση αποσιωπά, άλλωστε, μια κρίσιμη λεπτομέρεια: το εναρκτήριο λάκτισμα για την ακύρωση του κοσμικού χαρακτήρα της Αγια-Σοφιάς και την επαναπόδοσή της στη θρησκευτική λατρεία δεν δόθηκε από τον Ερντογάν και τους ιμάμηδές του, αλλά από τη «δική μας» πλευρά.
Για πρώτη φορά, ζήτημα θρησκευτικής χρήσης του επίμαχου μνημείου γεννήθηκε το 1967 με τη δημόσια προσευχή εκεί του Πάπα Παύλου· απείρως σημαδιακότερη υπήρξε όμως η κατοπινή καμπάνια ενός Αμερικανού πολιτικού ελληνικής καταγωγής, του Κρις Σπάιρου. Πάλαι ποτέ πρόεδρος της Βουλής του Νιου Χαμσάιρ, ο τελευταίος δεν διέπρεψε μόνο τα τελευταία χρόνια ως κεντρικός ομιλητής του «μακεδονικού» συλλαλητηρίου της 20/1/2019 και συνοδοιπόρος του χρυσαυγίτη Λαγού στην προπαγάνδα για ακύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών.
Τη δεκαετία του 2000, όταν ο Ερντογάν ήταν ακόμη ένας μετριοπαθής συντηρητικός πολιτικός, ο κ. Σπάιρου εξαπέλυσε διεθνή καμπάνια με τίτλο «Ελευθερώστε την Αγια-Σοφιά», με μοναδικό αίτημα την επαναλειτουργία της ως ελληνορθόδοξου ναού και κεντρική ιδέα την καταγγελία της μουσειακής χρήσης της, σαν «ιεροσυλίας» και «βεβήλωσης» ενός χώρου προοριζόμενου αποκλειστικά και μόνο για θρησκευτική λατρεία:
«Η Αγία Σοφία αποτελεί τη μεγαλύτερη μαρτυρία της ωμότητας, της έλλειψης ευαισθησίας και της βάρβαρης συμπεριφοράς ηγεμόνων και κατακτητών απέναντι σε ανθρώπινες υπάρξεις και τα δικαιώματά τους», διαβάζουμε λ.χ. σε επίσημη κατάθεσή του στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Αμερικανικού Κογκρέσου (20/6/2007). «Εκεί που κάποτε άρχοντες και πατριάρχες, ιεράρχες, άγιοι και αμαρτωλοί κινούνταν σε ευλαβική λιτανεία, εκεί σήμερα τουρίστες τριγυρνούν ασκόπως και χαζολογούν. Οι βεβηλωμένες άγιες μορφές που κοιτούν από τους τοίχους δεν αποτελούν πύλες του ουρανού αλλά σιωπηλοί [sic] μάρτυρες ανίερων πράξεων κυβερνητικών αξιωματούχων και της χυδαιότητας του τουριστικού εμπορίου. [...] Από τότε που η Αγια-Σοφιά μετατράπηκε σε μουσείο έχει υποστεί ανείπωτη βεβήλωση. “Μουσείο της Αγίας Σοφίας”. Αυτό δεν αποτελεί απλά ύβρι στη θρησκεία, καταπάτηση ενός ανθρώπινου δικαιώματος. Αποτελεί θεσμοθετημένη βλασφημία. [...] Δεν είναι δείγμα έλλειψης ευαισθησίας, απερισκεψίας και ασέβειας για ένα κράτος να επιτρέπει τη λειτουργία ενός μουσείου που ονομάζεται “Η Αγία του Θεού Σοφία”; Σε ποιου Θεού την Αγία Σοφία πουλάνε εισιτήρια; Σίγουρα όχι του δικού μας Θεού!»
Η υποδοχή αυτής της καμπάνιας από τα ελληνικά ΜΜΕ υπήρξε κάτι παραπάνω από ένθερμη. «Ξεσηκωμό για τη σωτηρία της Αγια-Σοφιάς» από τις «κακόγουστες εκθέσεις και καρικατούρες δήθεν έργων τέχνης» αλλά και την παρουσία «γυναικών με άσεμνη περιβολή» διέγνωσε λ.χ. το «Παρόν» (13/7/2008), ενώ το «Εθνος» διαπίστωνε πως «το αίτημα επαναλειτουργίας» της Αγια-Σοφιάς «παίρνει διεθνείς διαστάσεις και μετά τις ΗΠΑ το επόμενο βήμα είναι η προσφυγή στο Ευρωκοινοβούλιο» (1/7/07).
Ο εθνοπρεπής ιστότοπος «Αντίβαρο», που είχε πρωτοστατήσει στην εκστρατεία κατά του «εθνομηδενιστικού» βιβλίου Ιστορίας της Στ΄ Δημοτικού, ξεκίνησε πάλι διαδικτυακή συλλογή υπογραφών για «να πείσουμε την Ευρωπαϊκή Ενωση [sic] να λειτουργήσει η Αγία Σοφία ως εκκλησία και όχι ως μουσείο».
Η σχετική επιχειρηματολογία ήταν ταυτόσημη με τη σημερινή του Ερντογάν, όσον αφορά την «ιεροσυλία» της μετατροπής ενός λατρευτικού χώρου σε κοσμικό μουσείο. Δεν χρειαζόταν φυσικά ιδιαίτερη ευφυΐα για ν’ αντιληφθεί κανείς πως οποιαδήποτε αλλαγή χρήσης του μνημείου δεν θα προσαρμοζόταν στις ονειρώξεις των νοσταλγών του Μαρμαρωμένου Βασιλιά, αλλά στις θρησκευτικές προτιμήσεις και «ανάγκες» των ζωντανών κατοίκων της Πόλης. Ποιος την έχασε, όμως, για τη βρουν οι εθνικιστές μας;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου