Νίκος Κοτζιάς : Απάντηση σε τουρκικές αιτιάσεις για τα Δωδεκάνησα

Η Τουρκία θέτει θέμα «αποστρατιωτικοποίησης» των Δωδεκανήσων και κυριαρχίας σε νησίδες και βραχονησίδες του ίδιου συμπλέγματος (και όχι μόνο). Επιθυμεί τα ελληνικά νησιά αφοπλισμένα. Μιλά για αποστρατιωτικοποίηση ελληνικών περιοχών, ενώ η ίδια έχει συστήσει την «Στρατιά του Αιγαίου» με στόχο τα ελληνικά νησιά. Τις πραγματικές προθέσεις της, τις είδαμε στην Κύπρο και στα Ίμια.

Πιστεύω βαθιά, ότι τα δύο κράτη, Ελλάδα και Τουρκία, δεν πρέπει να λύσουν τις «διαφορές τους» με στρατιωτικά μέσα. Ταυτόχρονα, πιστεύω ότι στην περίπτωση του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου δεν έχουμε να κάνουμε με δύο κράτη που το μόνο που διαφωνούν είναι στην εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου της Θαλάσσης (ΔΔτΘ, 1982) αλλά με ένα κράτος, την Τουρκία, που επικαλείται παλιά αποικιοκρατικά «δικαιώματα» και αρνείται το ΔΔτΘ. 

Για αυτό, η προσέγγιση ότι τα δύο κράτη έχουν μεταξύ τους προβλήματα που προκύπτουν απλά από την εφαρμογή του ΔΔτΘ και η λύση τους είναι θέμα διαλόγου, είναι ανεπαρκής.

Η δική μου ανάγνωση διαφέρει ριζικά από την κυρίαρχη ανάγνωση. Τα προβλήματα στο Αιγαίο ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία δεν προκύπτουν μονοσήμαντα από τις διαφωνίες και αμφισβητήσεις ως προς την εφαρμογή του ΔΔτΘ. Αντίθετα, προκύπτουν, ακόμα, από έναν μοναδικό τρόπο στην ιστορία της πολιτισμένης ανθρωπότητας -και προκλητικότητα- επιβολής των επιδιώξεων της Τουρκίας: Την επαναφορά «δικαιωμάτων» από την εποχή της αποικιοκρατίας.

Τα «ιστορικά επιχειρήματα» της Τουρκίας δεν έχουν ούτε ιστορική, ούτε νομική βάση

Η Τουρκία αμφισβητεί την ελληνικότητα ορισμένων «βράχων και βραχονησίδων» (όπως τα ορίζει το ΔΔτΘ), ακόμα και νησίδων, που ανήκουν στο σύμπλεγμα των Δωδεκανήσων. 

Επικαλείται κενά στις διεθνείς συμφωνίες που τα αφορούν και επιδιώκει να βάλει προς διαπραγμάτευση τμήματα της εδαφικής και θαλάσσιας (κατά το ΔΔτΘ «μη ξερό έδαφος») κυριαρχίας και δικαιωμάτων της Ελλάδας. Επικαλείται δε το επιχείρημα, ότι τάχα δεν είχαν παραδοθεί στην Ιταλία όλες οι νησίδες και βράχοι των Δωδεκανήσων μετά τον οθωμανικό-ιταλικό πόλεμο. Ας εξετάσουμε προσεκτικά το τουρκικό επιχείρημα:

Πρώτον, και πολύ σημαντικό, τα Δωδεκάνησα, όλο το σύμπλεγμα, και ο τελευταίος βράχος του, δεν ανήκαν ποτέ στην Τουρκία. Ούτε για ένα δευτερόλεπτο στη διάρκεια της ιστορίας από την γέννηση του τουρκικού κράτους. Η Τουρκία ουδέποτε είχε δικαιώματα σε οτιδήποτε που έχει σχέση με τα Δωδεκάνησα.

Δεύτερον, η Ελλάδα «παρέλαβε» τα Δωδεκάνησα από τους Βρετανούς που τα πήραν μετά την γερμανική κατοχή που είχε διαδεχτεί εκείνη των Ιταλών. 

Οι τελευταίοι έκαναν τα Δωδεκάνησα αποικία τους μετά την ήττα των Οθωμανών στον μεταξύ τους πόλεμο το 1913. Μη ξεχνάμε ότι τότε ήταν η περίοδος που αποικιοκρατικές αυτοκρατορίες αναλάμβαναν αποικίες των ηττημένων, όπως οι Ιταλοί από τους Οθωμανούς και αργότερα η Γαλλία και η Βρετανία οθωμανικές αποικίες στη Μέση Ανατολή (όπως Παλαιστίνη, Λίβανο και Ιράκ). 

Κατά συνέπεια μέχρι να ενταχθούν τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα, πέρασαν για μικρό ή μεγάλο διάστημα από τα χέρια τεσσάρων διαφορετικών κρατών-αποικιοκρατικών αυτοκρατοριών, αλλά ποτέ από τα χέρια της Τουρκίας. 

Τέλος, θυμίζω ότι τουλάχιστον το 93% του πληθυσμού των Δωδεκανήσων αυτοπροσδιορίζονταν από το 19ο αιώνα ως Έλληνες.

Τρίτο, συχνά η Τουρκία, και μάλιστα επίσημα, θεωρεί τον εαυτό της ως μη διάδοχο κράτος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα όταν γίνεται αναφορά στα εγκλήματα της τελευταίας, όπως είναι η γενοκτονία των Πόντιων και των Αρμενίων. Κατά συνέπεια δεν μπορεί να διεκδικεί ουδεμία κληρονομιά αυτής της αποικιοκρατικής αυτοκρατορίας.

Τέταρτο, ας υποθέσουμε ότι η Τουρκία διεκδικεί, εκ του πονηρού, σε ορισμένα ζητήματα την οθωμανική συνέχεια και την απαρνιέται σε ορισμένα άλλα, καθώς και ότι στα πρώτα συγκαταλέγονται και τα Δωδεκάνησα. Τότε είναι η ίδια η Οθωμανική αυτοκρατορία της οποίας η Τουρκία «είναι συνέχεια», που τα παρέδωσε όλα τα Δωδεκάνησα και κατά συνέπεια δεν δικαιούται σήμερα να ζητά η τελευταία οτιδήποτε.

Το πέμπτο είναι και το πιο κρίσιμο σημείο: Όταν η Τουρκία εμφανίζεται ως η συνέχεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και διεκδικεί επιστροφή δικαιωμάτων και κυριαρχίας για εδάφη/θάλασσες που η τελευταία έδωσε σε τρίτες χώρες, σε μια πρώτη ματιά ζητά την αναθεώρηση διεθνών συμφωνιών που συμφωνήθηκαν υπό άλλες συνθήκες. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν ζητά απλά μια «ειδική» εφαρμογή του ΔΔτΘ. Δεν ζητά πίσω εδάφη και νησίδες/βραχονησίδες που απώλεσε η ίδια ως Τουρκία. 

Το εξωφρενικό είναι ότι ζητά πίσω εδάφη και θαλάσσια δικαιώματα που τα κατείχε μια αποικιοκρατική αυτοκρατορία της οποίας και η ίδια ήταν τμήμα.

Με άλλα λόγια, η Τουρκία επιδιώκει να ανατρέψει την σύγχρονη παγκόσμια ιστορία, το περί δικαίου αίσθημα, αλλά και το ίδιο το Διεθνές Δίκαιο. Ζητά πίσω εδάφη και δικαιώματα που δεν κατείχε η ίδια, αλλά μια αποικιοκρατική αυτοκρατορία. 

Με άλλα λόγια επιθυμεί να εμφανίσει ως σύγχρονα διεκδικούμενα δικαιώματά της, ξεπερασμένες αποικιοκρατικές πρακτικές και κατοχές. Η Τουρκία είναι (όταν, βέβαια, την βολεύει), η πρώτη «κληρονόμος» αποικιοκρατικής δύναμης που θεωρεί ότι οι αποικίες αποτελούν ακόμα και σήμερα κληρονομιά της. Ότι, κατά προέκταση, έχει δικαιώματα πάνω στα πρώην αποικιακά εδάφη. Άποψη που είναι παντελώς εχθρική προς την ιστορία, το διεθνές δίκαιο, τους κανόνες καλής γειτονίας.

Τα «νομικά επιχειρήματα»

Τι επικαλείται η Τουρκία προκειμένου να στηρίξει νομικά την δεύτερη απαίτησή της ως προς τα Δωδεκάνησα (την αποστρατιωτικοποίησή τους); Την συμφωνία των Παρισίων του 1947. Μόνο που η ίδια δεν είναι «συμμέτοχος» αυτής της Συμφωνίας. 

Κατά συνέπεια δεν δικαιούται να επικαλείται και να ελέγχει μια διακρατική συμφωνία ανάμεσα σε τρίτα κράτη (άρθρο 34 της Βιέννης), τα οποία (σε αντίθεση με εκείνη) δεν έχουν σήμερα καμία αντίρρηση για την ελληνική πολιτική στα Δωδεκάνησα τμήμα της ελληνικής πολιτείας. 

Ουδέν κράτος, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο δεν έχει δικαιώματα και ούτε του πέφτει λόγος επί συμφωνιών, συνθηκών, συμβάσεων που δεν είναι μέρος τους.

Θυμίζω δε, ότι η πρόβλεψη για αποστρατιωτικοποίηση έγινε μετά από επιμονή της τότε Σοβιετικής Ένωσης. Ο Μολότοφ, αφού συναίνεσε για την παράδοση των νησιών στην Ελλάδα, είχε υπογραμμίσει ότι δεν θα ήταν επιτρεπτό να χρησιμοποιηθούν αυτά σε βάρος της Σοβιετικής Ένωσης στον επερχόμενο ψυχρό πόλεμο. 

Ακόμα, στην ίδια διάσκεψη στο Παρίσι, Φλεβάρης του 1947, η Τουρκία υπέβαλλε το αίτημα το Καστελόριζο και η Σύμη να μην επιστραφούν στην Ελλάδα λόγο της εγγύτητάς τους προς τον κύριο κορμό της Τουρκίας. Αίτημα που απορρίφθηκε «μετά επαίνων». Τα νησιά, επιπλέον, σημειώνω, έχουν σύμφωνα με το ΔΔτΘ (άρθρο 121, παράγραφος 2 αλλά και 3) όλα τα δικαιώματα της ηπειρωτικής χώρας ως προς τις θαλάσσιες ζώνες.

Στις διαπραγματεύσεις για το ΔΔτΘ του 1982, τέθηκε από την Κολομβία θέμα να εισαχθεί το «κριτήριο της απόστασης» ώστε μην έχουν δικαιώματα νησίδες και βραχονησίδες που βρίσκονται μακριά από το ηπειρωτικό τμήμα της χώρας τους και κοντά σε μια τρίτη (Nordquist 336, παράγραφο 121.7). Αίτημα που απορρίφθηκε, επίσης μετά πολλών επαίνων, από την διάσκεψη διαμόρφωσης του ΔΔτΘ. Και ασφαλώς αν απορρίφθηκε για τις βραχονησίδες, απορρίφθηκε πολύ περισσότερο για νησιά όπως είναι το Καστελόριζο.

Κατά συνέπεια, οι αιτιάσεις της Τουρκίας για τον χαρακτήρα, τις αποστάσεις και τα δικαιώματα των Δωδεκανήσων δεν έχουν καμία νομική και ιστορική βάση.
Συνοψίζω, η Τουρκία ζητά δικαιώματα που δεν κατείχε ούτε για μια μέρα. Ζητά να τις αποδοθούν δικαιώματα που είχε η Οθωμανική αποικιοκρατία, της οποίας συχνά λέει ότι δεν είναι συνέχεια. Αλλά ανεξάρτητα αυτής της άρνησης, αυτά που ζητά είναι επιστροφή αποικιοκρατικών ρυθμίσεων. Κάτι που δεν κάνει καμιά σοβαρή χώρα στον Κόσμο. Δεν το επιτρέπει το Διεθνές Δίκαιο, αλλά και οι αποφάσεις της παγκόσμιας κοινότητας, όπως του ΟΗΕ. Ζητά, επίσης, αποστρατιωτικοποίηση των Δωδεκανήσων, εμφανιζόμενη η ίδια ως συνέχεια της Σοβιετικής Ένωσης που μόνο ως ανέκδοτο μπορεί να ακούγεται.

Εμείς του ΠΡΑΤΤΩ, ως Έλληνες αριστεροί και πατριώτες, θέλουμε ειρήνη και παλεύομαι για αυτήν. Ταυτόχρονα, όμως, πιστεύουμε ότι η πατρίδα μας δικαιούται της υπεράσπισης των δικαίων της. Και εμείς οφείλουμε να την υπερασπιστούμε με τη διπλωματία, το δίκαιο, και όποιο άλλο μέσο χρειαστεί. Μας το επιβάλλει η συνεχιζόμενη παράνομη κατοχή της βόρειας Κύπρου και μας το υπενθυμίζει η συσσώρευση επιθετικών στρατιωτικών συστημάτων από την Τουρκία στο Αιγαίο.

ΥΓ 1 Ελπίζω η ελληνική κυβέρνηση να μην συζήτησε με την Τουρκική για διαδικασίες και συσκέψεις επί του Κυπριακού. Σε Ελλάδα και Τουρκία δεν τους πέφτει λόγος για όλα όσα σχετίζονται με την εσωτερική λειτουργία, ρυθμίσεις και ζωή της Κύπρου. Αυτά είναι υπόθεση αποκλειστικά των Κυπρίων που οφείλουμε να τους στηρίζουμε με όλα τα μέσα που διαθέτουμε. Βέβαια η Τουρκία αμφισβητεί την ανεξαρτησία της Κύπρου. Ελπίζω να μην την ακολουθήσει η σημερινή ελληνική κυβέρνηση.
ΥΓ 2 Ελπίζω, η ελληνική κυβέρνηση να μην συζητά τα τουρκικά αιτήματα για αποστρατιωτικοποίηση ελληνικών νησιών, όπως της Δωδεκανήσου. Ακόμα και η δική της επιπόλαια υποχωρητικότητα πρέπει να έχει όρια.