Ο δεύτερος τραπεζίτης που γίνεται πρωθυπουργός

Η απόσταση από τη Βοστόνη όπου βρίσκεται το Πανεπιστήμιο Harvard έως το Μέγαρο Μαξίμου στην Αθήνα είναι περίπου 7.000 μίλια: σίγουρα λιγότερα από όσα έχει διανύσει στη ζωή του ο Λουκάς Παπαδήμος, ο οποίος όταν στις 28 Ιανουαρίου του 2011, στις 14.40 τοπική ώρα, έμπαινε και πάλι στις πανεπιστημιακές αίθουσες για να διδάξει στους φοιτητές του Μακροοικονομική Πολιτική θεωρούσε μάλλον απίθανο ότι κάποια στιγμή θα του προτείνουν να γίνει πρωθυπουργός της χώρας. 

Eίναι, λοιπόν, ο δεύτερος τραπεζίτης που γίνεται επικεφαλής κυβέρνησης τα τελευταία 25 χρόνια (μετά τον Ξενοφώντα Ζολώτα). Το μεγάλο του όπλο είναι αναμφισβήτητα οι άριστες σχέσεις που έχει με ολόκληρη την ευρωπαϊκή οικονομική ελίτ και ειδικά με το «πολεμικό συμβούλιο» της Φρανκφούρτης (Μέρκελ, Σαρκοζί , Ρεν, Σόιμπλε, Μπαρόζο, Ρομπάι, Ντράγκι). 
Κανείς ποτέ δεν αμφισβήτησε τις ικανότητές του όσο ήταν αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Μάλιστα στη Γερμανία τον εμπιστεύονται απόλυτα και τον αποκαλούν «Το γεράκι της αντιπληθωριστικής πολιτικής», που είναι και η Βίβλος της Γερμανίας, καθώς μαζί με τον Ζαν-Κλοντ Τρισέ ταυτίστηκαν απόλυτα με τις οικονομικές επιταγές της Γερμανίας. 

Τον ήθελε ο Γ. Παπανδρέου από παλιά 

Ηπιων τόνων ο τέως αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, λέγεται ότι του προτάθηκε λίγο πριν ολοκληρωθεί η θητεία του στην ΕΚΤ (το καλοκαίρι του 2010) να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στα οικονομικά πράγματα της χώρας. Ηταν η δεύτερη φορά που τον προσκάλεσε να ασχοληθεί με τα κομματικά ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Η πρώτη λέγεται ότι ήταν το 2009, όταν του προτάθηκε να τεθεί επικεφαλής στο ευρωψηφοδέλτιο του κόμματος. Η φημολογούμενη άμεση ανάμιξή του στα κυβερνητικά τεκταινόμενα όμως δεν φαίνεται ότι βρήκε πολλούς υποστηρικτές εντός της κυβέρνησης. Γι’ αυτό τον λόγο επελέγη το φθινόπωρο του 2010 από τον Γιώργο Παπανδρέου η λύση του άμισθου συμβούλου με γραφείο στο Μέγαρο Μαξίμου, αν και λέγεται ότι σχεδόν ποτέ δεν το χρησιμοποίησε, καθώς τον βολεύει καλύτερα να εργάζεται στο κτίριο της Τραπέζης της Ελλάδος όπου υπάρχει οργανωμένη υποστήριξη. 

Στενοί συνεργάτες του τέως υπουργού Οικονομικών Γιώργου Παπακωνσταντίνου όποτε ερωτήθηκαν στο παρελθόν για τον ακριβή ρόλο του καθηγητή του Harvard δεν έδιναν ποτέ σαφείς απαντήσεις για το τι ακριβώς κάνει, μεταφέροντας παράλληλα την ενόχλησή τους για την πιθανή ενεργοποίηση του ίδιου στα εσωτερικά θέματα της χώρας και κατ’ επέκταση... στα πόδια τους. 

Η ενόχληση δε έγινε ακόμα μεγαλύτερη όταν φήμες την άνοιξη του 2011 έκαναν λόγο για διαρχία στο οικονομικό επιτελείο, καθώς λεγόταν τότε ότι ο τέως αντιπρόεδρος της ΕΚΤ θα αναλάβει θέση υπουργού. Λέγεται μάλιστα ότι πριν από τον πρόσφατο ανασχηματισμό του καλοκαιριού του 2011 ο Ευάγγελος Βενιζέλος πρότεινε στον κ. Παπανδρέου να αναλάβει το υπουργείο Οικονομικών ο κ. Παπαδήμος. Ομως ο ίδιος ο κ. Παπαδήμος απέρριψε αυτή την πρόταση, με αποτέλεσμα ο κ. Βενιζέλος εκτός από αντιπρόεδρος να αναλάβει και το χαρτοφυλάκιο του Οικονομικών. 


Χωρίς κομματικές περγαμηνές ανάλαβε το 2010 δύσκολες αποστολές

Ο ίδιος ο κ. Παπαδήμος δεν ανέπτυξε ποτέ ισχυρούς δεσμούς με τα κορυφαία «πράσινα» στελέχη. Μπορεί να θεωρείται το λαμπρότερο οικονομικό μυαλό της σύγχρονης Ελλάδας (3 πτυχία από το ΜΙΤ), όμως οι δημόσιες σχέσεις δεν ήταν ποτέ το φόρτε του. Αυτό βέβαια δεν τον εμπόδισε να έχει εξαιρετικές σχέσεις με τον Γ. Παπανδρέου, ο οποίος τον εμπιστεύτηκε να αναλάβει πολλές ειδικές αποστολές. Για παράδειγμα, πριν από τη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου του 2010 ξεκίνησε μια μεγάλη περιοδεία στην Ευρώπη. 

Ο πρώτος προορισμός του ήταν η Γερμανία. Εκεί επισκέφθηκε παλαιούς φίλους του -κυρίως στη γερμανική καγκελαρία-, όπου προσπάθησε να βρει μια συμβιβαστική φόρμουλα με τους εκπροσώπους της κυρίας Μέρκελ για τον μηχανισμό με τη συμμετοχή ιδιωτών πιστωτών που προωθούσε τότε η Γερμανία ώστε να ισχύσει από το 2013 και μετά. 

Λέγεται ακόμα ότι ο κ. Παπαδήμος ήταν από την αρχή γνώστης όλων των εξελίξεων που αφορούσαν την ελληνική και την ευρωπαϊκή οικονομία τους τελευταίους 18 μήνες. Από τον μόνιμο μηχανισμό στήριξης της ευρωζώνης και την αναδιάρθρωση των δανείων της τρόικας των 110 δισ. ευρώ έως τη μείωση του επιτοκίου δανεισμού από το 5,2% στο 3%-4%. 

Ηταν ο πρώτος που μίλησε για «φούσκα» του ελληνικού χρηματιστηρίου

Ο κ. Λουκάς Παπαδήμος ήταν ο άνθρωπος που όντας διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος (θέση που του εμπιστεύθηκε ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου) δεν δίστασε να μιλήσει το 1999 για τη «φούσκα» του Χρηματιστηρίου, προκαλώντας τότε έντονες αντιδράσεις σε πολλούς. Λίγα χρόνια αργότερα, επί κυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας, πέρασε κάποιες δύσκολες στιγμές όταν αμφισβητήθηκαν τα στοιχεία με τα οποία εντάχθηκε η χώρα στην ΟΝΕ, με αποτέλεσμα να δεχτεί επιθετικές ερωτήσεις από ορισμένους δημοσιογράφους, ενώ ο υποψήφιος το 2007 Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί εξαπέλυσε επίθεση εναντίον του αμφισβητώντας την ουδετερότητα των μελών του Δ.Σ. της ΕΚΤ. Ωστόσο, όλα αυτά ξεπεράστηκαν - προφανώς επειδή επικράτησε η προσωπικότητα του ίδιου. 

Στο πλευρό του Ζαν-Κλοντ Τρισέ, πρώην προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, με τον οποίο διατηρούσε στενή σχέση, ο κ. Παπαδήμος είναι σαφές ότι ευνόησε την υιοθέτηση πολιτικών που διευκόλυναν τη χώρα στις δύσκολες στιγμές της, όπως η αποδοχή των ελληνικών ομολόγων ως εγγύησης για τη χρηματοδότηση των ελληνικών τραπεζών. 
Δεν ήταν λίγες οι φορές που χτύπησε «καμπανάκι» στην κυβέρνηση και στον πρωθυπουργό - είτε ως αντιπρόεδρος της ΕΚΤ είτε -στη συνέχεια- ως σύμβουλός του. Πάντα η θέση του ήταν υπέρ της λήψης των μέτρων εκείνων που θα οδηγούσαν σε δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας και θα καθησύχαζαν τις αγορές, τη δύναμη των οποίων δεν υποτιμά. 

Κατά του «κουρέματος»

Τις τελευταίες εβδομάδες με άρθρο του στους «Financial Times» πήρε θέση κατά της ευρείας αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, του μεγάλου «κουρέματος», θεωρώντας ότι κάτι τέτοιο περικλείει μεγάλους κινδύνους και μπορεί να έχει απρόβλεπτες συνέπειες. Τώρα καλείται ο ίδιος να διαχειριστεί την ήδη αποφασισμένη αναδιάρθρωση και να αποτρέψει τους κινδύνους για τους οποίους προειδοποίησε. 

Εκτός από τις αγορές, ο Λουκάς Παπαδήμος δεν υποτιμά ούτε και τις κοινωνικές αντιδράσεις. Αν και τεχνοκράτης, λαμβάνει πολύ σοβαρά υπόψη του αυτό τον παράγοντα, θεωρώντας ότι, αν δεν εξασφαλιστεί ένας βαθμός κοινωνικής συναίνεσης, το πρόγραμμα κινδυνεύει σοβαρά να αποτύχει - αυτό τουλάχιστον έχει διαμηνύσει κατά καιρούς σε συνομιλητές του.

Αν και πιστός στην αντιπληθωριστική γραμμή, ο ίδιος πίστευε και πιστεύει ότι η χώρα χρειάζεται μια αναπτυξιακή ένεση για να μπορέσει να σταθεί στα πόδια της και να πετύχει ακόμη και τους ίδιους τους στόχους του μνημονίου. 

Το βιογραφικό

Ο καθηγητής Παπαδήμος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1947 και μετά την αποφοίτησή του από το Κολέγιο Αθηνών άρχισε τις σπουδές του στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ). Πήρε το πρώτο του πτυχίο στη Φυσική, συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στην Ηλεκτρολογία-Μηχανολογία και έκανε το διδακτορικό του στα Οικονομικά. Παράλληλα με τις σπουδές του εργάστηκε ως βοηθός ερευνών και ειδικός επιστήμων στο ΜΙΤ. Εκείνη την εποχή παντρεύτηκε τη σύζυγό του Χάνα, η οποία είναι ολλανδικής καταγωγής και ζωγράφος. 

Η ακαδημαϊκή του καριέρα άρχισε στο Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης, όπου κατά την περίοδο 1975-1984 κατείχε θέση επίκουρου στην αρχή και στη συνέχεια αναπληρωτή καθηγητή.

Το 1980 εργάστηκε ως οικονομικός εμπειρογνώμωνας στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, στη Βοστόνη, ενώ λίγα χρόνια αργότερα, το 1985, αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα και να αναλάβει θέση οικονομικού συμβούλου στην Τράπεζα της Ελλάδος, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1993. Τη χρονιά εκείνη διορίστηκε υποδιοικητής και έναν χρόνο μετά έγινε διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος για τα επόμενα οκτώ χρόνια, μέχρι το 2002. Από τη θέση αυτή έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ένταξη της Ελλάδας στην ευρωζώνη.

Η αμέσως επόμενη θέση του Λουκά Παπαδήμου ήταν αυτή του αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, την οποία κατείχε μέχρι τους πρώτους μήνες του 2010.

Από το 1988 ο καθηγητής είναι καθηγητής Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και από το 2006 τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Η συμμετοχή του σε συμβούλια και επιτροπές υπογραμμίζει την εκτίμηση και την αποδοχή που απολαμβάνει στην Ελλάδα και στο εξωτερικό: μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (2001 μέχρι σήμερα), μέλος του Γενικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (1999 μέχρι σήμερα), μέλος του Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ιδρύματος (1994-98), πρόεδρος της Υποεπιτροπής Νομισματικής Πολιτικής της Επιτροπής των Διοικητών των Κεντρικών Τραπεζών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (1993-95).

Κατά την περίοδο 1989-90 ο Λουκάς Παπαδήμος συμμετείχε στην Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων υπό την προεδρία του καθηγητή Αγγελου Αγγελόπουλου, η οποία συστάθηκε από τον τότε πρωθυπουργό Ξενοφώντα Ζολώτα για τη σύνταξη έκθεσης για τη Σταθεροποίηση και Ανάπτυξη της Ελληνικής Οικονομίας. Στο ίδιο διάστημα υπήρξε μέλος της Επιτροπής Schneider για την αξιολόγηση ερευνητικών προγραμμάτων οικονομικών επιστημών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.


protothema.gr