ΔημητρηΣ ΤελληΣ : Σοσιαλδημοκρατία και ψυχανάλυση

Έχω μια «κακιά» και κάπως παλιομοδίτικη συνήθεια. Εδώ και αρκετά χρόνια διαβάζω κάθε Κυριακή εφημερίδα. Και σας διαβεβαιώ πως ανά δύο με τρεις εβδομάδες maximum θα πετύχω κάποιο άρθρο σχετικά με την υπαρξιακή κρίση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, σχετικά με την αδυναμία της να αρθρώσει αξιόπιστο, πειστικό και ταυτόχρονα γνήσια προοδευτικό πολιτικό
λόγο. Κι όλα αυτά ξεκίνησαν πολύ πριν λάβει χώρα ο ελληνικός κεντροαριστερός κλαυσίγελος.
Προς τι όμως το ιδιότυπο group therapy; Διότι η συνολική εικόνα των εκλογικών αποτελεσμάτων δεν είναι εκ πρώτης όψεως τόσο απογοητευτική: το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα είναι δεύτερη δύναμη στο Ευρωκοινοβούλιο – με οριακή διαφορά εδρών από το πρώτο - ενώ στις τέσσερις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες οι δυνάμεις του χώρου είτε κυβερνούν είτε συγκυβερνούν είτε βρίσκονται προ των πυλών της εξουσίας. Από πού πηγάζει λοιπόν η ανησυχία και πού έγκειται το πραγματικό πρόβλημα της σοσιαλδημοκρατίας σήμερα;
Σίγουρα, ολοκληρωμένη απάντηση δεν είμαι σε θέση να δώσω. Θα ήθελα, ωστόσο, ως νέος άνθρωπος που έχει υψηλές προσδοκίες από το συγκεκριμένο χώρο να κάνω ορισμένες απλές παρατηρήσεις. Πρώτον, σχεδόν όλες οι «επιτυχημένες» σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις της τελευταίας δεκαπενταετίας, ακολουθούσαν πανομοιότυπη πορεία: περιοριστική πολιτική, ενίσχυση της επιχειρηματικότητας με χαμηλή φορολογία, μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους. Για τις αποτυχημένες καλύτερα να μην μιλήσουμε γιατί τα αποτελέσματα είναι γνώστα: πολιτικοοικονομικό – επικοινωνιακό αλαλούμ και διάρκεια ζωής ολίγων μόλις μηνών.

Ακόμα κι όταν κυβερνούσαν Σοσιαλιστές, η οικονομική πολιτική στον πυρήνα της ήταν εν πολλοίς φιλελεύθερη.

Το συμπέρασμα; Ακόμα κι όταν κυβερνούσαν Σοσιαλιστές, η οικονομική πολιτική στον πυρήνα της ήταν εν πολλοίς φιλελεύθερη. Κάτι ανάλογο είχε συμβεί, εξάλλου, και στην ευρωπαϊκή χριστιανοδημοκρατία μεταξύ 1950 και 1980. Περισσότερα κοινωνικά δικαιώματα, επέκταση του κοινωνικού κράτους και έντονος κρατικός παρεμβατισμός ήταν πυλώνες της πολιτικής όλων των κυβερνήσεων της περιόδου. Το αποτέλεσμα; Κεντροδεξιές κυβερνήσεις με κεντροαριστερή ατζέντα. Το ακριβώς αντίθετο από ό,τι συνέβαινε τα τελευταία χρόνια.
Στο σημείο αυτό νομοτελειακά ανακύπτει το ερώτημα: υπήρχε άραγε άλλος δρόμος; Ίσως η πολιτική αυτή να ήταν η μοναδική εφαρμόσιμη λύση σε ένα διεθνές περιβάλλον, όπου –λόγω παγκοσμιοποίησης- το κεφάλαιο είχε απεριόριστη ελευθερία κινήσεων, ενώ τα κράτη δραματικά περιορισμένη δυνατότητα ελέγχου. Η απάντηση, όμως, στερείται πλέον πρακτικής σημασίας. Εξάλλου, η διαρκής ομφαλοσκόπηση δεν λύνει τα προβλήματα. Διότι οι πολίτες ψηφίζουν εκείνους που τους εγγυώνται μια καλύτερη ζωή κι όχι εκείνους που με θολές κουβέντες εκλιπαρούν για ψήφους μήπως και ξεπεράσουν τα υπαρξιακά τους.

Οι πολίτες ψηφίζουν εκείνους που τους εγγυώνται μια καλύτερη ζωή κι όχι εκείνους που με θολές κουβέντες εκλιπαρούν για ψήφους μήπως και ξεπεράσουν τα υπαρξιακά τους

Αλλά υπάρχει και κάτι σημαντικότερο: το ξέσπασμα της κρίσης και ο αναγκαστικός σφικτός εναγκαλισμός των κρατών της Ευρωζώνης άλλαξε άρδην τα δεδομένα. Τώρα πια το κάθε κράτος δεν λειτουργεί σαν βάρκα που θαλασσοδέρνεται στον ωκεανό της παγκόσμιας οικονομίας. Η δυνατότητα ανάληψης κοινών δράσεων που ενισχύουν το ρόλο της Πολιτικής έναντι του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι μεγαλύτερη. Και θα αυξάνει ακόμα περισσότερο όσο προχωράει η διαδικασία της ενοποίησης.
Η προσπάθεια λοιπόν πρέπει να επικεντρωθεί σε δύο άξονες: καταρχάς, στην επιτάχυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ως απαραίτητου «εργαλείου» επαύξησης της αυτονομίας των εκλεγμένων κυβερνήσεων και εν συνεχεία, στη σωστή χρήση του εν λόγω «εργαλείου». Πώς; Με ενίσχυση της ρευστότητας ακόμη και με έκτακτα μέτρα, καθώς και με τη δημιουργία μηχανισμών αναδιανομής μεταξύ του πλούσιου Βορρά και του φτωχού Νότου. Αλλά και με καλύτερη χρηματοδότηση της Παιδείας ώστε σε συνδυασμό με τη στροφή στις νέες τεχνολογίες η Ευρώπη να γίνει ξανά πρωταθλήτρια στην καινοτομία και να μην αποτελεί η συμπίεση του εργατικού κόστους μονόδρομο για την προσέλκυση επενδύσεων. Έτσι, θα μπορέσει η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία να αποκτήσει διακριτό στίγμα και να επαναθεμελιώσει την κυριαρχία της σε νέα βάση.

Τα δεδομένα της εποχής μας, τα οποία απέχουν έτη φωτός από εκείνα της «χρυσής εποχής» της σοσιαλδημοκρατίας.

Και ποια είναι η νέα βάση; Τα δεδομένα της εποχής μας, τα οποία απέχουν έτη φωτός από εκείνα της «χρυσής εποχής» της σοσιαλδημοκρατίας. Γιατί η μεγαλύτερη δυνατότητα ελέγχου των αγορών στα πλαίσια μιας ισχυρής και ενιαίας υπερεθνικής οντότητας, δεν συνεπάγεται σε καμία περίπτωση παντοδυναμία. Και γιατί η ανάγκη ανταγωνιστικότητας σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία με αμέτρητους παίκτες θα είναι πάντα υπαρκτή. Όπως και η ανάγκη για υγιή δημοσιονομικά· διότι δεν είναι δυνατόν από τη μία να αντιμάχεσαι τις αγορές και από την άλλη να τους χτυπάς κάθε τόσο την πόρτα για δανεικά.
Άλλωστε, η απάντηση στις συντηρητικές εμμόνες που επιβάλλουν πολιτικές άμετρης λιτότητας, παρεμποδίζουν την παροχή ρευστότητας και υπονομεύουν κάθε προοπτική ενοποίησης δεν μπορεί να αναζητηθεί στις «φούσκες» του παρελθόντος. Μόνο ρεαλιστικές προτάσεις μπορούν πια  να πείσουν, δίνοντας στους λαούς της Ευρώπης και ιδίως στη νέα γενιά την ελπίδα που τους λείπει.

thetoc