Εφιάλτες: τι ταράζει τον ύπνο σας;

Ενώ σε ορισμένους ανθρώπους οι εφιάλτες εμφανίζονται σπάνια, υπάρχουν άλλοι που υποφέρουν σε τέτοιο βαθμό ώστε να διαταράσσεται η ποιότητα του ύπνου τους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μάλιστα, αρκετά παιδιά προσχολικής ηλικίας ξυπνούν με έντονο φόβο τη νύχτα, έχοντας «δει» έναν εφιάλτη. Ποια είναι τα αίτια των εφιαλτικών ονείρων και με ποιους τρόπους είναι δυνατό να περιοριστεί η εμφάνισή τους;
Οι εφιάλτες είναι σύνθετα όνειρα, τα οποία προκαλούν έντονη ανησυχία ή ακόμα και φόβο. Ένας άνθρωπος είναι πιθανό να «βλέπει» το ίδιο εφιαλτικό όνειρο συνεχώς ή διαφορετικά όνειρα με το ίδιο θέμα για χρονικό διάστημα αρκετών μηνών.
Επίσης, οι εφιάλτες μπορεί να επαναλαμβάνονται πολλές φορές μέσα σε μια νύχτα ή να εμφανίζονται σπάνια στη ζωή ενός ατόμου. Τα όνειρα αυτά παρατηρούνται σχεδόν αποκλειστικά κατά τη διάρκεια του ύπνου REM (Rapid Eye Movement). Τυπικά, ο ύπνος ενός ανθρώπου περιλαμβάνει 3 έως 5 περιόδους ύπνου REM κάθε νύχτα. Οι περίοδοι αυτές καθίστανται μακρύτερες και τα όνειρα πιο «ζωντανά» κατά το δεύτερο μισό του ύπνου. Ως αποτέλεσμα, οι εφιάλτες εμφανίζονται συνήθως αργά τη νύχτα ή νωρίς το πρωί.
Σε γενικές γραμμές, το περιεχόμενο των εφιαλτικών ονείρων αφορά απειλητικές καταστάσεις για τον άνθρωπο (π.χ. ονειρεύεται ότι τον κυνηγούν ή τον απειλούν). Όταν αυτός ξυπνάει, είναι σε θέση να θυμηθεί ακόμα και λεπτομέρειες του ονείρου. Βρίσκεται σε εγρήγορση και νιώθει ανησυχία ή φόβο. Η ερμηνεία και η σημασία, που αποδίδεται στα εφιαλτικά όνειρα, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το πολιτισμικό περιβάλλον. Ενώ στον δυτικό κόσμο τα όνειρα αυτά μπορεί ακόμα και να θεωρηθούν ενδείξεις μιας ψυχικής διαταραχής, σε άλλες κοινωνίες αποτελούν γνωρίσματα υπερφυσικών ή πνευματικών φαινομένων.
Πόσοι άνθρωποι υποφέρουν από εφιάλτες;Η συχνότητα των εφιαλτικών ονείρων ποικίλλει ευρέως ανάλογα με την ηλικία και το φύλο. Οι εφιάλτες αναφέρονται συχνά από μικρά παιδιά 3 έως 6 ετών. Μάλιστα, σε αυτές τις ηλικίες, είναι πιθανό να προκαλούν τόσο έντονο φόβο που να κινητοποιούν τους γονείς, ώστε να αναζητήσουν τη συμβουλή ειδικού. Όμως, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι υπάρχει μια υποκείμενη ψυχολογική διαταραχή. Στην πραγματικότητα, τα παιδιά, τα οποία εμφανίζουν εφιάλτες χωρίς να προκαλούνται από ένα ψυχικό τραύμα, συνήθως ξεπερνούν αυτή την περίοδο καθώς μεγαλώνουν. Στους ενήλικες, η συχνότητα εμφάνισης εφιαλτικών ονείρων ανέρχεται στο 50% περίπου. Από αυτούς, υπολογίζεται ότι το 7% υποφέρουν από χρόνιους εφιάλτες.
Οι γυναίκες αναφέρουν το πρόβλημα συχνότερα από τους άνδρες. Ωστόσο, δεν είναι σαφές εάν αυτό συμβαίνει επειδή υπάρχουν πραγματικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών ή λόγω της μεγαλύτερης έκφρασης του προβλήματος από τις γυναίκες.
Ποία είναι τα αίτια;Τα αίτια των εφιαλτικών ονείρων δεν είναι σαφή. Όπως αναφέρθηκε, οι ενήλικες, οι οποίοι υποφέρουν από εφιάλτες σε μόνιμη βάση, αποτελούν ένα μικρό ποσοστό του γενικού πληθυσμού. Περίπου οι μισοί από αυτούς θεωρείται ότι πάσχουν από μια ψυχιατρική πάθηση, η οποία προκαλεί τα όνειρα. Οι εφιάλτες είναι πιθανό, επίσης, να οφείλονται σε ένα ισχυρό ψυχικό τραύμα, όπως στα άτομα που πάσχουν από μετατραυματική αγχώδη διαταραχή. Στους υπόλοιπους, οι εφιάλτες αποδίδονται κυρίως στο άγχος της καθημερινότητας. Ειδικά όταν τα όνειρα εμφανίζονται περιστασιακά, διάφορες καταστάσεις στη ζωή του καθενός, που προκαλούν ανησυχία και άγχος, αποτελούν την πιθανότερη αιτία. Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι οι δημιουργικοί άνθρωποι (ιδίως όσοι ασχολούνται με καλλιτεχνικές δραστηριότητες) βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο να υποφέρουν από εφιάλτες. Τα άτομα αυτά θεωρείται ότι έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη φαντασία και ευαισθησία ως προς κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ακόμα, οι εφιάλτες είναι δυνατό να οφείλονται στη λήψη ορισμένων φαρμακευτικών ή μη ουσιών (π.χ. φάρμακα που χορηγούνται σε ασθενείς με νόσο Parkinson, ορισμένα αντικαταθλιπτικά, αμφεταμίνες, κοκαΐνη). Όμως, και η προσπάθεια απεξάρτησης από το αλκοόλ ή άλλες ουσίες μπορεί να συνοδεύεται από εφιάλτες.
Η μετατραυματική αγχώδης διαταραχή αποτελεί μια ειδική αιτία των εφιαλτικών ονείρωνΗ παθολογική αυτή κατάσταση ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές. Είναι πιθανό να εμφανιστεί σε άτομα, τα οποία είδαν ή βίωσαν ένα σοβαρό τραυματικό γεγονός που εμπεριείχε απειλή για την ακεραιότητα και τη ζωή τους. Παραδείγματα τέτοιων καταστάσεων αποτελούν τα αεροπορικά ατυχήματα, οι βιασμοί, ή οι τρομοκρατικές ενέργειες. Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, η συχνότητα των εφιαλτικών ονείρων ανέρχεται στο 60% των ασθενών αυτών. Όταν τα όνειρα σχετίζονται με τη μετατραυματική διαταραχή, τείνουν να εμπεριέχουν τις ίδιες απειλητικές συνθήκες που ίσχυαν και κατά το τραυματικό γεγονός. Δεν είναι σαφής η αναμενόμενη συχνότητα και διάρκεια της εμφάνισης των εφιαλτών στους ασθενείς. Ωστόσο, μια πρόσφατη μελέτη σε γυναίκες, οι οποίες είχαν υποστεί έναν βιασμό, κατέληξε ότι όσο μεγαλύτερη είναι η συχνότητα των ονείρων, τόσο σοβαρότερα είναι τα συμπτώματα της μετατραυματικής διαταραχής.

Ποιες εκδηλώσεις σχετίζονται με τους εφιάλτες;
Κατά τη διάρκεια του ύπνου, το άτομο μπορεί να μουρμουρίζει, να μιλάει ή να κάνει ήπιες κινήσεις όταν «βλέπει» έναν εφιάλτη. Αφού ξυπνήσει, είναι σε θέση να θυμάται το όνειρο και τα στοιχεία που του προκαλούσαν έντονο φόβο. Η εγρήγορση είναι πλήρης και συνήθως συνοδεύεται από αύξηση του καρδιακού ρυθμού, έντονη εφίδρωση και άλλες εκδηλώσεις ανησυχίας ή φόβου. Εξαιτίας του γεγονότος ότι το άτομο έχει ξυπνήσει και εμφανίζει ιδιαίτερη ανησυχία, η επιστροφή στην κατάσταση του ύπνου μπορεί να είναι δύσκολη μετά από έναν εφιάλτη. Μάλιστα, ορισμένα άτομα είναι πιθανό εσκεμμένα να αποφεύγουν να ξανακοιμηθούν, ώστε να μην «δουν» το ίδιο όνειρο. Ο φόβος μήπως επαναληφθεί ο εφιάλτης τις επόμενες νύχτες μπορεί να αποκτήσει μόνιμα χαρακτηριστικά, οπότε σχετίζεται με χρόνια διαταραχή του ύπνου προκαλώντας μείωση της πνευματικής διαύγειας και της δυνατότητας συγκέντρωσης, ευερεθιστότητα, ήπια κατάθλιψη και υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Υπάρχουν αποτελεσματικές μέθοδοι αντιμετώπισης;
Οι άνθρωποι, οι οποίοι υποφέρουν από εφιάλτες, μπορεί να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με κατάλληλες τροποποιήσεις του τρόπου ζωής ή την εφαρμογή συγκεκριμένων θεραπευτικών μεθόδων:

- Ακολουθείτε ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου. Ο οργανισμός του ανθρώπου είναι προγραμματισμένος ώστε να βρίσκεται σε εγρήγορση την ημέρα και σε κατάσταση ύπνου τη νύχτα. Οποιαδήποτε ασυνέπεια ως προς αυτό το πρότυπο είναι δυνατό να πυροδοτήσει διαταραχές σε βιοχημικό επίπεδο. Ειδικά όταν κάποιος κοιμάται με έναν εντελώς απρόβλεπτο τρόπο (π.χ. εξαιτίας της φύσης της εργασίας του), οι υπεύθυνοι μηχανισμοί του ύπνου διαταράσσονται και μπορεί να εμφανιστούν εφιάλτες. Για αυτόν τον λόγο, η τήρηση ενός σταθερού προγράμματος αποτελεί το πρώτο μέτρο που πρέπει να λάβει όποιος προσπαθεί να απαλλαγεί από το πρόβλημα.
- Μεταβολές στη διατροφή. Πολλοί άνθρωποι διαπιστώνουν ότι απολαμβάνουν έναν ήρεμο ύπνο εάν αποφύγουν την κατανάλωση ορισμένων τροφών, λίγες ώρες προτού να ξαπλώσουν στο κρεβάτι. Διάφορες ήπιες τροφικές αλλεργίες ή στομαχικές ενοχλήσεις επιβαρύνουν τη διαδικασία της πέψης, ενώ το άτομο έχει αρχίσει να κοιμάται. Σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς, ο οργανισμός αντιλαμβάνεται αυτή την κατάσταση ως απειλή και ο εγκέφαλος τη «μετατρέπει» σε εφιάλτη. Ανεξαρτήτως του συγκεκριμένου μηχανισμού, ο δραστικός περιορισμός της καφεΐνης και του οινοπνεύματος θεωρείται σημαντικός για την υποχώρηση των εφιαλτικών ονείρων. Αναφορικά με τα υπόλοιπα προϊόντα, μπορείτε να αρχίσετε να κρατάτε ένα ημερολόγιο ώστε να διαπιστώσετε εάν υπάρχουν ορισμένες τροφές ή συστατικά, η κατανάλωση των οποίων συνδέεται με τις νύχτες που υποφέρετε από εφιάλτες.

- Συμπληρώματα διατροφής. Το αμινοξύ τρυπτοφάνη θεωρείται ότι μπορεί να περιορίσει τη συχνότητα των εφιαλτικών ονείρων και να ανακουφίσει από τις εκδηλώσεις του άγχους και της κατάθλιψης κατά τη διάρκεια της ημέρας. Παρόμοια αποτελέσματα μπορεί να φέρει το GABA. Επίσης, τα άτομα, τα οποία υποφέρουν από εφιάλτες, είναι πιθανό να βοηθηθούν από τις ηρεμιστικές ιδιότητες βοτάνων, όπως είναι το χαμομήλι και η βαλεριάνα.
- Ψυχοθεραπεία. Η ψυχοθεραπεία αποσκοπεί κυρίως στην αναγνώριση των παραγόντων, οι οποίοι προκαλούν άγχος. Αφού διαπιστωθεί η φύση αυτών των παραγόντων, είναι δυνατή η εφαρμογή προσεγγίσεων που αναμένεται να περιορίσουν τη βλαπτική επίδρασή τους. Εάν δεν αποκαλυφθεί μια υποκείμενη ψυχιατρική διαταραχή, η απλή συμβουλευτική συνήθως αρκεί για την αντιμετώπιση των αγχογόνων παραγόντων της καθημερινότητας. Ωστόσο, εφόσον το πρόβλημα είναι περισσότερο σοβαρό, υπάρχουν πιο σύνθετες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, οι οποίες μπορεί και πάλι να αποδειχθούν αποτελεσματικές.
- Θεραπεία με φάρμακα. Έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές μελέτες σχετικά με τη φαρμακευτική αντιμετώπιση των εφιαλτικών ονείρων. Αφορούν κυρίως στην υποχώρηση του προβλήματος όταν προκύπτει στο πλαίσιο της μετατραυματικής αγχώδους διαταραχής, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα ευρήματα δεν είναι δυνατό να αξιοποιηθούν στις υπόλοιπες περιπτώσεις. Μεταξύ των φαρμάκων, τα οποία φάνηκε ότι είναι αποτελεσματικά, περιλαμβάνονται η τοπιραμάτη, η πραζοσίνη, η τραζοδόνη και η γκαμπαπεντίνη. Βέβαια, επειδή η χορήγησή τους συνοδεύεται - μερικές φορές - από παρενέργειες, πολλοί άνθρωποι επιλέγουν να εφαρμόσουν πρώτα τις υπόλοιπες μεθόδους, πριν αρχίσουν τη λήψη των φαρμάκων.
- Οι εναλλακτικές προσεγγίσεις. Επειδή το άγχος αποτελεί την κυριότερη αιτία των εφιαλτικών ονείρων, οι διάφορες μέθοδοι χαλάρωσης (π.χ. διαλογισμός, yoga) μπορεί να αποδειχθούν αποτελεσματικές εναλλακτικές προσεγγίσεις. Φυσικά, δεν πρέπει να παραβλέπεται και η αξία της φυσικής άσκησης για τη μείωση των επιπέδων του άγχους.
Πότε να αναζητήσετε τη βοήθεια του ιατρού;
Οι εφιάλτες είναι δυνατό να αποδειχθούν ένα αρκετά επίμονο πρόβλημα για ορισμένους ανθρώπους. Δεν είναι γνωστός ο λόγος, εξαιτίας του οποίου εμφανίζονται με τέτοια συχνότητα και διάρκεια σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Άλλωστε, ακόμα και στους περισσότερους ασθενείς με μετατραυματική διαταραχή, οι εφιάλτες τελικά υποχωρούν μετά τους τρεις πρώτους μήνες, χωρίς ειδική θεραπεία. Γενικά, όσοι υποφέρουν από εφιάλτες για περισσότερο από τρεις μήνες είναι σκόπιμο να απευθύνονται στον ιατρό. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται ότι θα αποκαλυφθεί έγκαιρα μια υποκείμενη παθολογική κατάσταση (π.χ. αγχώδης διαταραχή, κατάθλιψη, σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο, ενδοκρινολογικές διαταραχές), η οποία πιθανώς να προκαλεί τους εφιάλτες.
Τι πρέπει να κάνετε όταν ένα παιδί «βλέπει» συχνά εφιάλτες;
Οι εφιάλτες θεωρούνται μια εκδήλωση του ασυνειδήτου. Όταν ένα παιδί «βλέπει» συχνά εφιάλτες, μπορεί να εξελίσσονται σοβαρές εσωτερικές συγκρούσεις στον ψυχισμό του. Η αναζήτηση της βοήθειας ειδικού είναι απαραίτητη όταν οι εφιάλτες επιμένουν, το περιεχόμενο των ονείρων είναι ιδιαίτερα ενοχλητικό ή βίαιο και δεν φαίνεται να μεταβάλλεται ή να οδηγείται σε υποχώρηση η ένταση των στοιχείων που συνθέτουν το όνειρο. Άλλωστε, εφόσον δεν υπάρχει προφανής αιτία για να αισθάνεται το παιδί άγχος, οι επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες μπορεί να οφείλονται σε οργανικά προβλήματα. Συνεπώς, θα πρέπει να αποκλειστεί και αυτή η πιθανότητα.

Hnn.blogspot.com