Κατά τη διάρκεια των κρίσιμων διαπραγματεύσεων στις Βρυξέλλες για το «κούρεμα» του ελληνικού χρέους, ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου, δεν είχε μαζί του μόνο τους υπουργούς που τον συνόδευαν. Στις Βρυξέλλες, λοιπόν ο πρωθυπουργός συνοδευόταν και από το νέο «αστέρι» της ομάδας των οικονομικών του συμβούλων, τον οικονομολόγο και καθηγητή του πανεπιστήμιου Columbia Τζέφρι Σακς, ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις. Μάλιστα ο Σακς, βρέθηκε στη συμβουλευτική ομάδα του πρωθυπουργού και κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων
για τη Συμφωνία της 21ης Ιουλίου. Τακτικός θαμώνας στα συμπόσια της Σύμης, που κατά καιρούς διοργανώνει ο Παπανδρέου, ο Σακς, έχει χαρακτηριστεί από τους Los Angeles Times, ως ο «Ιντιάνα Τζόουνς» των οικονομικών, και από το περιοδικό TIME ως ένας από τους 100 πιο ισχυρούς ανθρώπους του πλανήτη (2 φορές μάλιστα), ενώ έχει υπάρξει σύμβουλος των κυβερνήσεων της Πολωνίας και της Ρωσίας κατά τη μετάβαση των οικονομιών των δύο αυτών χωρών από τον λεγόμενο «υπαρκτό σοσιαλισμό», στην οικονομία της αγοράς.
Την ίδια στιγμή κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του έχει διατελέσει σύμβουλός της Παγκόσμιας Τράπεζας, του ΔΝΤ, του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, αλλά και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Θιασώτης και εν πολλοίς εφευρέτης της «συνταγής του σοκ» ο Σακς, υπήρξε το «παιδί θαύμα» της οικονομικής επιστήμης κατά τη δεκαετία του 80' αλλά και στις αρχές του 90’. Χαρακτηριστικό της γρήγορης ανέλιξης του ήταν το γεγονός ότι μόλις στα 29 του χρόνια -το 1983-, ο Τζέφρι Σακς έγινε τακτικός καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο Harvard.
Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του στο Harvard, ο Σακς βρέθηκε στο τιμόνι διάφορων ινστιτούτων του πανεπιστημίου, με σημαντικότερη θέση , αυτή του διευθυντή του ινστιτούτου διεθνούς ανάπτυξης, το οποίο εκπονούσε και συντόνιζε προγράμματα σταθεροποίησης για χώρες της Ασίας, της Αφρικής, της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης , αλλά και της Λατινικής Αμερικής.
Το 2002 ο Σακς φεύγει από το πανεπιστήμιο του Harvard και αναλαμβάνει θέση καθηγητή στο πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης, ενώ κατέχει θέση ειδικού συμβούλου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν.
Ο «Δόκτορας του Σοκ»
Η πρώτη αποστολή του Τζέφρι Σακς, ήταν στη Βολιβία το 1985. Οι πολιτικές και οικονομικές συνθήκες στη λατινοαμερικάνικη χώρα ήταν ασταθείς, με τον πληθωρισμό να αγγίζει το 14.000%. Παράλληλα, η Βολιβία αδυνατούσε να πληρώσει το χρέος της στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Ο Σακς, σύμβουλός τότε της κυβέρνησης της Βολιβίας πρότεινε μια θεραπεία σοκ ως το μόνο γιατρικό για την κρίση υπερπληθωρισμού της χώρας. Έτσι, σχεδίασε ένα σχέδιο το οποίο πρότεινε την άνοδο των τιμών, κατάργηση δασμών για τις εισαγωγές, μια σειρά από δημοσιονομικές περικοπές, καθώς και μαζικές ιδιωτικοποιήσεις, ενώ πρότεινε ακόμα και τη σύνδεση του τοπικού νομίσματος με το δολάριο.
Η θεραπεία φαινομενικά πέτυχε, με τον πληθωρισμό να φτάνει το 11%, με τα εισοδήματα των βολιβιανών ωστόσο να «κατρακυλούν», ενώ ένας μεγάλος αριθμός εργαζομένων είδε τα ασφαλιστικά του δικαιώματα να κουτσουρεύονται.
Τότε ήταν που ο Τζέφρυ Σακς άρχισε σιγά - σιγά να τραβάει τα φώτα της δημοσιότητας πάνω του, με τον Economist, αλλά και άλλα μέσα ενημέρωσης να αφιερώνουν τόνους μελάνι στο όνομά του (παραβλέποντας σε μεγάλο βαθμό τις αρνητικές συνέπειες από το σχέδιο του στην οικονομία της Βολιβίας).
Η «χειρουργική» επέμβαση στην Πολωνία
Η συνταγή που εφαρμόστηκε στη Βολιβία, ήταν το εισιτήριο της καταξίωσης για τον Σακς , με την επόμενη αποστολή του να είναι σαφώς πιο δύσκολη, αφού ρόλος του ήταν να μετατρέψει την Πολωνία από σοσιαλιστική οικονομία, σε φιλελεύθερη.
Όπως όλες οι χώρες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ, έτσι και η Πολωνία κληρονόμησε δυσβάσταχτο χρέος , με τους δανειστές να ζητούν την αποπληρωμή. Έτσι, ο Σακς κλήθηκε – και με παραίνεση του Τζόρτζ Σόρος –να αποκτήσει ενεργό συμβουλευτικό ρόλο προς την κυβέρνηση της Πολωνίας (παρά το γεγονός ότι δεν είχε κάποια σχέση με διεθνείς οργανισμούς) σχεδιάζοντας – μαζί με τον Ντέιβιντ Λιπτον του ΔΝΤ - τις μεταρρυθμίσεις που θα μετασχημάτιζαν την πολωνική οικονομία και θα έφερναν οικονομική βοήθεια για την αποπληρωμή του χρέους.
Το σχέδιο των Σακς και Λιπτον προέβλεπε την άμεση ιδιωτικοποίηση εργοστασίων, και άλλων περιουσιακών στοιχείων του κράτους. Παραλληλία, το σχέδιο προέβλεπε την κατάργηση της διατίμησης και την περικοπή κρατικών επιδοτήσεων σε μια προσπάθεια για την άμεση μετάβαση στην οικονομία της αγοράς.
Το σχέδιο ωστόσο συνάντησε την λαϊκή αντίθεση και σε μια προσπάθεια να υπερασπιστεί τις αντιδημοφιλείς ενέργειές του ο Σακς, υποστήριξε ότι δεν είχε άλλη επιλογή και παρομοίασε τον εαυτό του με έναν χειρούργο στην αίθουσα επειγόντων περιστατικών, που σκοπός του είναι να κάνει την καρδιά του ασθενή να χτυπήσει ξανά, παρά τις ουλές που θα αφήσει.
Σε κάθε περίπτωση, το σχέδιο για την Πολωνία από διεθνείς παράγοντες της αγοράς θεωρήθηκε πετυχημένο και η Πολωνία ως χώρα πρότυπο για τον οικονομικό μετασχηματισμό.
Ο «πατέρας» των ιδιωτικοποιήσεων στη Ρωσία
Το τέλος του 1991, βρίσκει τον Σακς στη Ρωσία, όπου η κυβέρνηση του Μπόρις Γιέλτσιν ζητά τη βοήθεια του Χάρβαρντ, για να συνδράμει στον μετασχηματισμό της οικονομίας στα πρότυπα της Πολωνίας, αλλά και στη συγκέντρωση οικονομικής βοήθειας για να αντιμετωπιστεί το χρέος της χώρας, χάρη στις διασυνδέσεις που είχε στις ΗΠΑ.
«Αν μπορεί να το κάνει η Πολωνίας, μπορεί και η Ρωσία» ήταν τα λόγια του Σακς, ο οποίος ως σύμβουλος του Γιέλτσιν μαζί και με άλλους συμβούλους, συνέταξαν το σχέδιο για τη θεραπεία -σοκ της ρωσικής οικονομίας: Απελευθέρωση των εργασιακών σχέσεων, άμεσες αποκρατικοποιήσεις και μεγάλες περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες.
Και μπορεί το σχέδιο να εφαρμόστηκε, ωστόσο η οικονομική βοήθεια που έταξε ο Σακς δεν ήρθε ποτέ.
«Δεν ταιριάζει η θεραπεία – σοκ στην Ελλάδα»
Παρά το γεγονός ότι υπήρξε ο αρχιτέκτονας της θεραπείας – σοκ , ο Τζέφρυ Σακς δεν θεωρεί ότι είναι η κατάλληλη συνταγή για να βγει η Ελλάδα από την κρίση.
«Αυτό που χρειάζεται είναι μια νέα κατεύθυνση για την ανάπτυξη, μια νέα δομή για τον προϋπολογισμό στο σκέλος των εσόδων και των δαπανών - μια προοπτική τουλάχιστον δέκα, αν όχι είκοσι, ετών για το πώς θα αναπτυχθούν νέοι τομείς της οικονομίας. Δεν νομίζω ότι ένα σοκ θα επέστρεφε την Ελλάδα στον σωστό δρόμο. Θα απέφευγα κάθε σοκ, αν ήταν δυνατόν» δήλωνε ο οικονομολόγος σε συνέντευξη του στην εφημερίδα «Καθημερινή».
Μάλιστα, ως απάντηση στην κρίση, ο Σακς πρότεινε την ανάπτυξη μέσω των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Ο...φιλάνθρωπος συγγραφέας
Ο Τζέφρυ Σακς ωστόσο, έχει να επιδείξει και φιλανθρωπικές δραστηριότητες εκτός από την ενασχόλησή του με τα οικονομικά, ενώ είναι από τους λίγους οικονομολόγους που μπορούν να συγκαταλέγουν στους φίλους του διασημότητες όπως τη Μαντόνα, την Αντζελίνα Τζολί και τον Μπόνο των U2.
Για την ακρίβεια, είναι ο ιδρυτής μη κερδοσκοπικής οργάνωσης η οποία σκοπό έχει την καταπολέμηση της φτώχειας και της πείνας, ενώ από το 2002 έως και το 2006 ήταν διευθυντής του προγράμματος της χιλιετίας του ΟΗΕ, το οποίο είχε θέσει 8 αναπτυξιακούς στόχους με σκοπό να βάλει τέλος στην ανέχεια και στις επιδημίες σε χώρες του τρίτου κόσμου.
Παράλληλα, έχει εκδόσει μια σειρά από βιβλία, με το «end of povetry» και το «price of civilization » να προκαλούν πολλές συζητήσεις. Στο «end of povetry», το οποίο εκδόθηκε το 20005 ο Σακς έδωσε έναν καινούργιο ορισμό για την ακραία φτώχεια και υποστήριξε ότι αυτή θα μπορούσε να ξεπεραστεί έως το 2025, μέσα από αναπτυξιακούς στόχους και προσεκτικά σχεδιασμένη παροχή οικονομικής βοήθειας σε ασθενέστερα κράτη.Παναγιώτης Βελισσάρης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου