Άννα Διαμαντοπούλου : Η Ευρώπη σε σταυροδρόμι

Στα 60 χρόνια της λειτουργίας του και μέσα από πολλές κρίσεις, το ευρωπαϊκό εγχείρημα εξελίχθηκε σε κάτι μοναδικό, διασφαλίζοντας με συναινετικές πολιτικές την ειρήνη, τη δημοκρατία και την ευημερία στη ματωμένη ήπειρο του προηγούμενου αιώνα.

Τι είναι όμως η Ε.Ε.; Ένα νεοφιλελεύθερο μόρφωμα που εμποδίζει την κοινωνική προστασία; Μια σοσιαλδημοκρατική διοίκηση που εμποδίζει τον ανταγωνισμό; Μια γραφειοκρατία που δρα ενάντια στα κράτη; Υπάρχει, άραγε, κάποια «Ευρώπη» που βρίσκεται πάνω από τα κεφάλια μας και αποφασίζει αυτόνομα για τις τύχες των λαών της; Ας τα δούμε.

Πόσο παρεμβαίνει η Ευρώπη;

Η Ε.Ε., ως οικοδόμημα, βασίζεται στις αρχές και τους κανόνες της Συνθήκης. Οι αποφάσεις για τα πολιτικά πλαίσια και τα προγράμματα ακολουθούν διαδικασίες στις οποίες συμμετέχουν όλα τα κράτη-μέλη. Σε όλες τις χώρες της Ε.Ε., πολιτικοί και κόμματα κυβέρνησαν πάντα στη βάση δικών τους επιλογών. Όσοι θέλησαν να κάνουν μεταρρυθμίσεις, προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, δεν συνάντησαν ευρωπαϊκά εμπόδια. Οι χώρες που άλλαξαν το παραγωγικό τους μοντέλο, τις πολιτικές αναδιανομής και το κοινωνικό κράτος δεν εμποδίστηκαν από την Ε.Ε.
• Στις αρχές του 2000, η σοσιαλιστική Γαλλία (Ζοσπέν) νομοθέτησε το τριανταπεντάωρο στις επιχειρήσεις, ενώ η σοσιαλδημοκρατική Γερμανία (Σρέντερ) προχώρησε σε δύσκολες μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και στο συνταξιοδοτικό της σύστημα.
• Η Δανία και η Σουηδία προχώρησαν σε «εύκολες» απολύσεις με την περίφημη «ευελιξία και ασφάλεια», την οποία ο Νότος απέρριπτε ως «νεοφιλελεύθερη». Στην Ιταλία του Μπερλουσκόνι μια απόλυση σε ιδιωτική εταιρία την αποφάσιζε μόνο το δικαστήριο!
• Το Ηνωμένο Βασίλειο (Μπλερ) και η Σουηδία (Πέρσον) ήταν οι μόνες χώρες που αποδέχτηκαν την ένταξη με ίδια δικαιώματα των εργαζομένων των χωρών της διεύρυνσης. Οι υπόλοιπες έθεσαν μεταβατικές περιόδους.
• Η Αυστρία επέλεξε την επένδυση στην κοινωνία της πληροφορίας, ενώ η Ισπανία στράφηκε με ένταση στον κατασκευαστικό τομέα. Η Ελλάδα ακολούθησε το μοντέλο της Ισπανίας και επέλεξε την ευημερία με δανεικά.
Σε όλα αυτά η Ε.Ε. δεν παρενέβη πουθενά.
Επέλεξα συνειδητά τη δεκαετία του 2000, γιατί τότε ξεκίνησε η επιθετική φάση της παγκοσμιοποίησης, μετά την απόφαση Κλίντον-Γκρίνσπαν για την παγκόσμια απελευθέρωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Οι διαφορετικές επιλογές, τότε, των κρατών της Ε.Ε. στον οικονομικό-κοινωνικό προσανατολισμό τους καθόρισαν και την ξεχωριστή εξέλιξή τους μέχρι σήμερα.

Τι άλλαξε στην κρίση

Πώς φτάσαμε, λοιπόν, στα μνημόνια το 2010; Η «κοινωνική» Ε.Ε. μεταλλάχθηκε σε νεοφιλελεύθερη; ΟΧΙ φυσικά. Η κρίση αντιμετωπίστηκε εκτός ευρωπαϊκών συνθηκών, με διακυβερνητική συμφωνία των κρατών-μελών που κλήθηκαν να δανείσουν, καθώς και του ΔΝΤ. Τα Εθνικά Κοινοβούλια και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, δηλαδή οι αρχηγοί των κρατών (χωρίς ιδεολογικο-πολιτικές εξαιρέσεις) έδωσαν την εντολή στην Επιτροπή.

Η κρίση έγινε αφορμή να δημιουργηθούν νέοι θεσμοί και Νομισματικό Ταμείο Ευρωπαϊκής Διάσωσης σε περίπτωση μελλοντικής κρίσης, αλλά και να μελετηθούν ώστε να μην επαναληφθούν τα προβλήματα που δημιούργησε το κοινό νόμισμα χωρίς να στηρίζεται και από κοινή οικονομική πολιτική.

Ποιο είναι το αύριο;

Η Ευρώπη των συντηρητικών, των σοσιαλδημοκρατών, των φιλελεύθερων, των αριστερών, των λαϊκιστών, των εθνικιστών είναι το μεγάλο σπίτι μας. Καμιά χώρα δεν μπορεί μόνη της να έχει ευημερία και ασφάλεια στο ταραγμένο τοπίο του 21ου αιώνα. Η Ευρώπη, λοιπόν, του αύριο, θα πρέπει, πατώντας στα ιστορικά της επιτεύγματα, να ορίσει η ίδια τη νέα εποχή στα πεδία της δημοκρατίας, της ανταγωνιστικότητας και της κοινωνικής προστασίας.

Στην εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, οι εκρηκτικές τεχνολογικές εξελίξεις θέτουν νέα ζητήματα για τις ανισότητες, τη συμμετοχή και τις εκλογές, το παραγωγικό μοντέλο, τον ρόλο του ιδιωτικού τομέα στην πολιτική και την ατομική ζωή, τη φύση της εργασίας, τα ηθικά ζητήματα, αλλά και στο γεωπολιτικό πεδίο, όπου Κίνα, ΗΠΑ και ισλαμικός φονταμενταλισμός αλλάζουν τις ισορροπίες.

Γι’αυτή την Ευρώπη του 21ου αιώνα, ο μόνος ηγέτης που τόλμησε να μιλήσει, υπερβαίνοντας τα πολιτικά τοτέμ του παρελθόντος, είναι ο Μακρόν. Ο Μακρόν θέτει ως πρόσταγμα τις θεσμικές αλλαγές για την εμβάθυνση της δημοκρατίας, την ευρωπαϊκή κυριαρχία και τον ευρωπαϊκό πολιτισμό ως συνεκτική ουσία της νέας Ευρώπης. Κατέθεσε (προεκλογικά) σαφείς προτάσεις για την κοινή ασφάλεια, τον κοινό ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, τον κοινό υπουργό Οικονομικών και τον κοινό Ευρωπαίο Εισαγγελέα, τη φορολόγηση των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών προς όφελος της ανάπτυξης και της κοινωνικής προστασίας και τη σχεδιασμένη ενσωμάτωση των προσφύγων στον παραγωγικό ιστό των χωρών.

Η Γαλλία του Μακρόν πήρε το ευρωπαϊκό μέλλον πάνω της. Όμως φαίνεται να είναι μόνη. Η Γερμανία σιωπά, η Βρετανία φεύγει, η Ιταλία είναι στη μέγγενη του εθνικολαϊκισμού, η Ισπανία παλεύει με τον εθνικισμό και οι μεγάλες πολιτικές οικογένειες της Ευρώπης, με εξαίρεση αυτή των φιλελεύθερων, κινούνται με ορίζοντα τις (κάθε) επόμενες εκλογές.

Η Ε.Ε. υπερέχει ακόμα σε δημοκρατία και κοινωνικό κράτος, αλλά υποχωρεί σε ανταγωνιστικότητα και καινοτομία σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Κίνα. Αυτή η υποχώρηση, αν την προβάλουμε στο μέλλον, σημαίνει ανεργία, φτώχεια, αναταραχή.

Το σχέδιο που κατατέθηκε για την Ευρώπη του 21ου αιώνα απαιτεί μια κρίσιμη μάζα εθνικών ηγετών και χωρών, που βλέπουν το ευρωπαϊκό συμφέρον ως προϋπόθεση του εθνικού. Και αν δεν το θέλουν όλοι οι λαοί, ας το επιχειρήσουν αυτοί που θέλουν και μπορούν, με την προϋπόθεση να υποστηρίξουν αυτούς που θέλουν, αλλά δεν μπορούν.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ